نقد شواهد و مستندات ریچارد بل درباره تحریف قرآن با تأکید بر تفاسیر فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، گروه علوم قرآن

2 دانشیار فردیس فارابی دانشگاه تهران، گروه علوم قرآن وحدیث

3 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن،

چکیده

ریچارد بل ازجمله خاورشناسان باورمند به وقوع جابه‌جایی در ساختار متنی قرآن کریم است که با ارائه شواهدی از آیات در تلاش است، نبود انسجام در نظم و بلاغت شماری از آیات قرآن را نشان دهد. ازجمله شواهد وی دخالت بشری در تغییر مکان آیات و تبدیل ساختار اولیه بلاغی آیات است؛ در نگاه بل در این دسته از آیات قرآن با پدیده فقدان انسجام در ساختار بلاغی، آشفتگی در موضوع آیات، فقدان نظم‌آهنگ در بخش پایانی آیات هستیم که شواهدی بر اثبات وقوع انگاره تحریف به گونه جابه‌جایی در متن آیات است. این پژوهش تلاش دارد با رویکرد انتقادی شواهد درون‌متنی و برون‌متنی بل را راستی‌آزمایی نماید. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که دیدگاه بل استوار نبوده و انگاره وی از کاستی‌های جدی در پیش‌فرض و ضعف‌های زیاد در تحلیل ادبی متن آیات قرآن برخوردار است. بررسی هریک از شواهد درون‌متنی و برون‌متنی بل در تفاسیر فریقین چون تفسیر المیزان، تفسیر صافی، التحریر و التنویر، مفاتیح الغیب، جامع البیان و... بیانگر این مطلب است که چینش آیات قرآن به دستور خدا صورت گرفته و شواهد وی، به دلیل درک نادرست وی از مباحث شأن نزول، سیاق و تناسب آیات پذیرفتنی نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of Richard Bell’s Evidences and Documents on the Distortion of the Quran with Emphasis on the Interpretations of the Two Major Sects of Islam

نویسندگان [English]

  • masoumeh ghanbarpour 1
  • ali raad 2
  • Alireza Kavand 3
1
2 دانشیار
3
چکیده [English]

Richard Bell is one of the orientalists who believe in a shift in the textual structure of the Holy Quran, which tries to show the lack of coherence in the order and rhetoric of a number of verses of the Quran by providing evidences from the verses. Among his evidences is human intervention in changing the location of verses and transforming the original rhetorical structure of verses; In Bell’s view, in this group of verses of the Quran, with the phenomenon of lack of coherence in the rhetorical structure, confusion in the subject of verses, lack of order in the final part of the verses, which is evidence of the occurrence of distortion in the text of verses This study tries to verify Bell’s in-text and out-of-text evidences with a critical approach. The conclusions of the research indicate that Bell’s view is not sound and his idea has serious shortcomings in the premise and many weaknesses in the literary analysis of the text of Quranic verses. Examining each of the in-text and out-of-text evidences of Bell in the commentaries of the two major sects of Islam such as Tafsir Al-Mizan, Tafsir Safi, Al-Tahrir wa Al-Tanwir, Mafatih Al-Ghayb, Jame’ Al-Bayan, etc. shows his misunderstanding of the issues of the dignity of revelation, context and appropriateness of verses which are not acceptable

کلیدواژه‌ها [English]

  • Richard Bell
  • Quran Distortion
  • Context
  • In-Text Evidences
  • Out-Text Evidences
  1. قرآن کریم، ترجمه: بهرام‌پور، ابوالفضل، موسسه نشر شهر، تهران: 1387 ش.
  2. ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمد ‌بن‌ علی، الاعتقادات فی دین الامامیه، محقق: عصام عبدالسید، دارالمفید، بیروت: 1414 ق.
  3. ابن‌سیده، علی‌ بن ‌اسماعیل، المحکم والمحیط الاعظم، مصحح: عبدالحمید هنداوی، دارالکتب العلمیه، بیروت: بی‌تا.
  4. ابن‌عاشور، محمد ‌بن ‌طاهر، التحریر و التنویر، التاریخ، بیروت: بی‌تا.
  5. ابن‌فارس، احمد بن زکریا، مقاییس اللغه، محقق: هارون عبدالسلام محمد، مکتب الاعلام الاسلامی، قم: بی‌تا.
  6. ابن‌کثیر، اسماعیل‌ بن‌ عمر، تفسیر القرآن العظیم، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1419 ق.
  7. ابن‌منظور، محمد ‌بن ‌مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت: بی‌تا.
  8. ابن‌حنبل، احمد، المسند للامام احمد ‌بن ‌محمد‌ بن ‌حنبل، دارالحدیث، مصر: 1426 ق.
  9. ابن‌هشام، محمد، السیرة النبویه، محقق: مصطفی سقا، دارالقلم، بیروت: بی‌تا.
  10. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1415 ق.
  11. بخاری الجعفی، ابوعبدالله محمد ‌بن ‌اسماعیل، صحیح بخاری، محقق: مصطفی دیب البغا، دار ابن‌کثیر، بیروت: 1407 ق.
  12. بل، ریچارد، درآمدی بر تاریخ قرآن، بازنگری و بازنگاری: مونتگمری وات، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی. مرکز ترجمه قرآن مجید به زبان‌های خارجی، تهران: 1382 ش.
  13. بیضاوی، عبدالله ‌بن ‌عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1418 ق.
  14. بوکای، موریس، انجیل، تورات، قرآن و علم، ترجمه: ذبیح‌الله دبیر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: 1365 ش.
  15. پورطباطبایی، سید مجید، نگره خطا؛ بررسی و نقد درون‌دینی آرای ریچارد بل و ویلیام مونتگمری وات، پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن، قم: 1399 ش.
  16. جوهری، اسماعیل ‌بن ‌حماد، الصحاح، دارالعلم للملایین، بیروت: بی‌تا.
  17. جعفریان، رسول، القرآن و دعاوی التحریف، دارالثقلین، بیروت: 1415 ق.
  18. حجتی، سید محمدباقر، پژوهشی در تاریخ قرآن، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: 1375ش.
  19. حسینی جلالی، محمدحسین، دراسة حول القرآن الکریم، موسسه الاعلمی، بیروت: 2002م.
  20. خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ترجمه: محمدصادق نجمی و هشام هاشم‌زاده هریسی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی: 1375 ش.
  21. خطیب، عبدالکریم، تفسیر القرآن للقرآن، بی‌جا، بی‌تا.
  22. درویش، محیی‌الدین، اعراب القرآن و بیانه، دارالارشاد، سوریه: 1415 ق.
  23. دعاس، حمیدان و قاسم، اعراب القرآن الکریم، دارالمنیر و دارالفارابی، دمشق: 1425 ق.
  24. راد، علی، «خاورشناسان و چالش تحریف قرآن در نگاه امامیه»، مشکوة، سال 38، شماره ۱۴۲، 1398 ش.
  25. راغب اصفهانی، حسین ‌بن ‌محمد، المفردات فی غریب القرآن، محقق: صفوان داودی عدنان، دارالعلم، الدارالشامیه، بیروت: 1412 ق.
  26. رامیار، محمود، تاریخ قرآن، امیرکبیر، تهران: 1380 ش
  27. رجبی قدسی، محسن، آیین قرائت و کتابت قرآن کریم در سیره نبوی، بوستان کتاب، قم: 1397 ش.
  28. رضی، محمد بن‌ حسین، نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، علویون، تهران: 1388 ش.
  29. زرقانی، محمد عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، دارالفکر، لبنان: 1416 ق.
  30. زمخشری، محمود‌ بن‌ عمر، اساس البلاغه، دار صادر، بیروت: بی‌تا.
  31. ــــــ، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، دارالکتاب العربی، بیروت: 1407 ق.
  32. زمانی، محمدحسن، قرآن و مستشرقان، بوستان کتاب، قم: 1385 ش.
  33. سبحانی، جعفر، الالهیات علی هدی الکتاب و السنه و العقل، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، قم: 1412 ق.
  34. سید قطب، سیدابراهیم حسین، فی ضلال القرآن، دارالشروق، بیروت: 1425 ق.
  35. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، دارالکتب العربیه، بیروت: 1421 ق.
  36. ــــــ، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم: 1404 ق.
  37. شاکر، محمدکاظم، «مختصات روش‌شناختی مطالعات شرق‌شناسان درمورد اسلام در دوره معاصر»، دومین همایش بین‌المللی شرق‌شناسی، مطالعات ایرانی و بیدل پژوهی، 2017 م.
  38. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، شرکت سهامی انتشار، تهران: 1362 ش.
  39. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، الأعلمی للمطبوعات، بیروت: 1402 ق.
  40. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن، مجمع‌ البیان فی تفسیر القرآن، ناصرخسرو، تهران: 1372 ش.
  41. طبری، محمد ‌بن ‌جریر، تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک)، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، اساطیر، تهران: 1362 ش.
  42. طریحی، فخرالدین ‌بن‌ محمدعلی، مجمع البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری، مکتبة المرتضویه، تهران: 1375 ش.
  43. طوسی، محمد ‌بن ‌حسن، الخلاف، نشر اسلامی، قم: 1407 ق.
  44. عبدالرئوف، حسین، «بسط متن و روش‌های ارائه مطلب در گفتمان قرآنی»، مترجم: ابوالفضل حری، پژوهش‌های قرآنی، سال ۱۷، شماره ۴، پیاپی ۶۸، ۱۳۹۰ ش.
  45. عسکری، سید مرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرسیتین، مجمع العلمی الاسلامی، کلیة اصول‌الدین، تهران: 1416 ق.
  46. فخر رازی، محمد‌ بن ‌عمر، مفاتیح الغیب (تفسیر الکبیر)، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1420 ق.
  47. ــــــ، عصمة الانبیاء، مکتبه الخانجی، مصر: 1406 ق.
  48. فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر، بیروت: 1419 ق.
  49. فضلی‌نژاد، مرضیه؛ افسر دیر، حسین؛ خوش‌منش، ابوالفضل، «واکاوی مفهوم انساء و نقد دیدگاه‌های مفسران»، آموزه‌های قرآنی، شماره 90 پاییز و زمستان، 1398 ش.
  50. فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر الصافی، الصدر، تهران: 1415 ق.
  51. قرائی سلطان‌آبادی، احمد، «فهم قرآن در پرتو نظم شبکه‌ای یا فراخطی آن»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال ۴، شماره ۱، پیاپی 7، 1394 ش.
  52. قرشی، سید علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، تهران: 1377 ش.
  53. قرطبی، محمد ‌بن ‌احمد، الجامع لاحکام القرآن، ناصرخسرو، تهران: 1364 ش.
  54. عاملی، جعفر مرتضی، حقائق هامه حول القرآن الکریم، النشر الاسلامی، قم: بی‌تا.
  55. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، دارالکتب الاسلامیه، تهران: ۱۳۹۲ ش.
  56. مراغی، احمد ‌بن‌ مصطفی، تفسیر المراغی، دار احیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
  57. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1371 ش.
  58. مصباح یزدی، محمدتقی، قرآن‌شناسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم: 1380 ش.
  59. معرفت، محمدهادی، تاریخ قرآن، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، تهران: 1377 ش.
  60. موتسکی، هارالد، «جمع و تدوین قرآن»، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، هفت‌آسمان، شماره 32، 1385 ش.
  61. میرخلیلی، سید احمد، ریاحی‌مهر، باقر، نقد تحریف قرآن در آثار مستشرقان؛ با تکیه بر آراء آیت‌الله فاضل لنکرانی، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال 14، شماره 27، پاییز وزمستان 1398 ش.
  62. نحاس، احمد‌ بن‌ محمد، اعراب القرآن، منشورات محمدعلی بیضون، بیروت: 1421 ق.
  63. نجارزادگان، فتح‌الله، تحریف‌ناپذیری قرآن، مشعر، تهران: 1386 ش.