تحلیل قرآنی بنیان‌های تمدن‌ساز در بیانیه گام دوم با تأکید بر نقد دیدگاه ویل دورانت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه، قم

چکیده

این پژوهش به بررسی و تحلیل بنیان‌ها و اصول تمدن‌ساز در بیانیه گام دوم که ریشه در «قرآن و حدیث» دارد می‌پردازد، مهمترین بنیان‌هایی که در بیانیه آمده است، عبارت‌اند از: علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، آزادی و استقلال، سیاست خارجی و سبک زندگی. ویل دورانت در قسمتی از کتاب تاریخ تمدن خود به مباحث نظری تمدن پرداخته است. وی اقتصاد، اخلاق، علم، هنر و سیاست را به‌عنوان بنیان‌های تمدن موردبحث قرار داده است. مسئله این پژوهش بررسی بنیان‌های تمدن در اندیشه امام خامنه‌ای و تحلیل بنیان‌های تمدن در اندیشه ویل دورانت است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی و انتقادی، ضمن بررسی هر یک از بنیان‌های فوق و ارائه دیدگاه قرآن، به تحلیل و نقد دیدگاه ویل دورانت نیز پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد: طبق دیدگاه امام خامنه‌ای تمدن نوین اسلامی باید با دین و اسلام پیوند خورده باشد، برخلاف دیدگاه ویل دورانت که جایگاهی برای دین در تمدن معتقد نیست. محور اصلی تمدن قرآن است که کتابی نظام‌ساز، جامعه‌ساز و انسان‌ساز است. برخلاف دیدگاه ویل دورانت که محور اصلی را اقتصاد و سایر اصول تمدن را متأثر از آن می‌داند؛ همچنین دانش، اخلاق و سیاست به‌صورت مصداقی در تمدن‌های موجود جایگاهی ندارد، بلکه تمدن نوین اسلامی بر اساس علم معیار، اخلاق، حکومت و سیاست حرکت می‌کند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Quranic Analysis of the Foundations of Civilization in the Declaration of the Second Step with Emphasis on the Critique of Will Durant’s Viewpoint

نویسنده [English]

  • Hussain Alavi Mehr
Associate Professor at Al-Mustafa International University
چکیده [English]

This study examines and analyzes the foundations and principles of civilization in the declaration of the second step, which is rooted in the Quran and Hadith. The most important foundations of the declaration are science and research, spirituality and ethics, economics, justice and the fight against corruption, freedom and independence, foreign policy and lifestyle. Will Durant deals with the theoretical issues of civilization in a part of his book on the history of civilization. He has discussed economics, ethics, science, art and politics as the foundations of civilization. The subject of this research is the study of the foundations of civilization in Imam Khamenei’s thought and the analysis of the foundations of civilization in Will Durant’s thought. This research uses analytical-descriptive and critical methods while examining each of the above foundations and presenting the Quranic point of view, also analyzes and criticizes Will Durant’s point of view. The results of the research indicate that according to Imam Khamenei, the view of modern Islamic civilization should be linked to religion and Islam, contrary to Will Durant, who does not believe in a place for religion in civilization. The main axis of civilization is the Quran, which is a system-building, community-building and humanizing book; contrary to Durant’s view that the main axis is influenced by economics and other principles of civilization. Also, knowledge, ethics and politics have no place in existing civilizations as instances, but the new Islamic civilization moves based on standard science, standard ethics, government and standard politics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • Foundations of Civilization
  • Quranic Analysis of Civilization
  • The Declaration of the Second Step
  • Will Durant

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات المصطفی، قم، چاپ دوم، 1388ش.
  2. آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایه الاصول، نشر رحیق، قم: 1394ش.
  3. آنتونی گیدنز، تجدد و تشخص، نشر نی، تهران: 1393ش.
  4. ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، علی بن، من لا یحضره الفقیه، جامعه مدرسین، قم: 1413ق.
  5. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، موسسه التاریخ، بیروت: 1420 ق.
  6. بارنارد، فردریکم، «نظریه‌های فرهنگ و تمدن در عصر جدید»، ترجمه: محمدسعید حنایی، نامه فرهنگ، ش 14 - 15، 1373 ش.
  7. بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیه، دلیل ما، قم: 1386ش.
  8. برایان، مگی، فلاسفه بزرگ، نشر خوارزمی، تهران: 1390ش.
  9. بهشتی، محمدحسین، شناخت اسلام، نشر روزنه، تهران: 1391ش.
  10. بیات، عبدالرسول، فرهنگ واژه‌ها، نشر اندیشه و فرهنگ دینی، قم: 1386ش.
  11. پهلوان، چنگیز، فرهنگ و تمدن، نشر نی، تهران: 1387ش.
  12. تفضلی، فریدون، تاریخ عقاید اقتصادی، نشر نی، تهران: چاپ دوم، 1375 ش.
  13. توسلی، محمداسماعیل، تحلیل ماهیت پول و بنیان‌های اعمال سیاست پولی در اقتصاد اسلامی، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: 1394 ش.
  14. ثعلبی، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان، دار احیاء التراث الربی، بیروت: 1422ق.
  15. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران: چاپ سوم، 1367 ش.
  16. جونز، ویلیام تامس، خداوندان اندیشه سیاسی، امیر کبیر، تهران: 1362ش.
  17. خامنه‌ای، سید علی، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی:ir
  18. خامنه‌ای، سیدعلی، آرشیو جامع سخنان رهبری، ir
  19. خامنه‌ای، سیدعلی، آرشیو موضوعی بیانات رهبری، ir
  20. خمینی، روح الله، کتاب البیع، نشر آثار امام، تهران: 1380ش.
  21. خمینی، روح الله، ولایت فقیه، نشر آثار امام، تهران: 1392ش.
  22. دو فصلنامه علمی پژوهشی اندیشه تمدنی اسلام، 1394ش.
  23. دورانت، ویلیام جیمز؛ دورانت، آریل، تاریخ تمدن، نسخه الکترونیکی، بی‌جا، بی‌نا، 1996م.
  24. دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، تهران: 1342ش.
  25. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، اسماعیلیان، (بر اساس نسخه دار الکاتب العربی)، قم: 1392 م.
  26. روحانی، سید سعید، مبانی نظری تمدن اسلامی در قرآن، انتشارات نجم الهدی، قم: 1399ش.
  27. زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر الوسیط، دارالفکر، دمشق: 1422ق.
  28. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، دارالکتب العربی، بیروت: چاپ سوم، 1407 ق.
  29. ژوزف، لاژوژی، نظام‌های اقتصادی، ترجمه: شجاع الدین ضیائیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران: 1355 ش.
  30. ساموئل سن، پل، اقتصاد، ترجمه: پیرنیا، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران: 1343 ش.
  31. سدنی، دارک، تاریخ رنسانس، نشر دستان، تهران: 1378ش.
  32. سید قطب، تفسیر فی ظلال، دار الشروق، بیروت، 1412ق.
  33. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تصحیح: صبحی صالح، هجرت، قم: 1414ق.
  34. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات جامعه مدرسین، قم: 1417ق.
  35. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، انتشارات دانشگاه، تهران: 1377ش.
  36. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، انتشارات ناصر خسرو، تهران: 1372ش.
  37. طوسی، محمد حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
  38. طیب، سید عبدالحسین، تفسیر اطیب البیان، انتشارات اسلام، تهران: 1378ش.
  39. عمید، حسن، لغت نامه عمید، نشر اشجع، تهران: 1311ش.
  40. فاضلی، محمدصادق، مصرف و سبک زندگی، نشر صبح صادق، قم: 1382ش.
  41. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1420ق.
  42. فلاورز، سارا، عصر اصلاحات، ققنوس، تهران: 1393ش.
  43. فوادیان دامغانی، رمضان، سیمای عدالت در قرآن و حدیث، نشر لوح محفوظ، تهران: 1382ش.
  44. قاسمی، محمد جمال‌الدین، محاسن التأویل، دارالکتب، بیروت: 1418 ق.
  45. قدیری اصلی، باقر، سیر اندیشه اقتصادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران: چاپ نهم، 1376ش.
  46. کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، ترجمه: جلال‌الدین مجتبوی، نشر سروش، تهران: 1384ش.
  47. کاویانی، محمد، «تربیت اسلامی»، مجله پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، سال اول، شماره ۳، 1388ش.
  48. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1407ق.
  49. کوزنتس، سایمون، رشد نوین اقتصادی، ترجمه مرتضی قره‌باغیان، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران: 1372 ش.
  50. کی جی هالستی، مبانی تحلیل سیاست بین الملل، نشر وزارت خارجه، تهران: 1388ش.
  51. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت: 1403ق.
  52. محمدی، ذکر الله، نقش فرهنگ و تمدن اسلامی در بیداری غرب، انتشارات دانشگاه امام خمینی، تهران: 1373ش.
  53. محمدی، منوچهر، اصول سیاست خارجی، نشر دادگستر، تهران: 1377ش.
  54. مصباح یزدی، محمدتقی، فلسفه اخلاق، امیر کبیر، تهران: چاپ دوم، 1382ش.
  55. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه نشر، تهران: 1360ش.
  56. معلوف، لویس، المنجد، انتشارات اسلامی، تهران: 1389ش.
  57. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران: 1374ش.
  58. مودودی، ابوالاعلی، الجهاد فی سبیل الله، موسسه الرساله، بیروت: 1981م.
  59. مولوی، جلال الدین، مثنوی معنوی، نشر ثالث، تهران: 1393ش.
  60. مهدوی‌کنی، محمدسیعد، «مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی»، مجله تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 1، 1387ش.
  61. مهدی‌نژاد، سید رضا، رابطه مفهومی تمدن با واژگان قرآنی، مجله قرآن و علم، ش 27، 1399ش.
  62. میرمعزی، سید حسین، نظان اقتصادی اسلام، موسسه فرهنگی دانش، تهران: 1380 ش.
  63. نادیه محمود مصطفی، المدخل المنهاجیه فی العلاقات الدولیه فی الاسلام، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، قاهره: 1417ق.
  64. نمازی، حسین، نظام‌های اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران: 1374 ش.
  65. هادوی‌نیا، علی اصغر، فلسفه اقتصاد، در پرتو جهان بینی قرآن کریم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران: 1378 ش.
قرآن پژوهی خاورشناسان
دوره 16، شماره 31 - شماره پیاپی 31
سال 16، شماره 31، پاییز و زمستان 1400 ش-1443 ق
بهمن 1400
صفحه 9-41

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 29 آبان 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار