بررسی و نقد نظریه «خودارجاعی قرآن» در دانشنامه الیور لیمن با تأکید بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام وعضوهیئت علمی گروه تفسیر،مجتمع آموزش عالی قرآن وحدیث، جامعه المصطفی العالمیه، قم،ایران

2 طلبه سطح چهار، گرایش تفسیر تطبیقی، موسسه آموزش عالی معصومیه، قم ،ایران (نویسنده مسئول):

10.22034/jqopv.2024.9095

چکیده

خودارجاعی یا خوداستنادی قرآن، یعنی قرآن کریم در پاسخ سؤالات به خودش ارجاع می‌دهد و پاسخ سؤالات و ابهامات را می‌دهد. به عبارتی برخی مفاهیم یا نکات مبهم در قرآن با ارجاع به آیات دیگر یا سیاق آیات روشن می‌شود. الیور لیمن به نقل از مقاله استفان ویلد، نکاتی را در خودارجاعی قرآن مطرح می‌کند که در ضمن امتیاز شمردن برای قرآن، نکات مبهم و غیرقطعی را به این کتاب مقدس نسبت می‌دهد. بنابراین ضرورت دارد نظرات وی در این باره بررسی و نقد شود. در این نوشته، پژوهشگر به روش توصیف و تحلیل و ضمن صحه‌گذاشتن بر نظریه خودارجاعی، برخی نکات مطرح‌شده توسط استفان ویلد را ارزیابی کرد. باتوجه‌به ادعاهای قرآن کریم معنای روشنی را از لفظ قرآن ارائه می‌دهد و عبری‌بودن واژۀ فرقان، آسیبی به استعمال این لفظ در قرآن کریم نمی‌زند، زیرا قرآن نیز از مصادیق فرقان و روشن‌کننده حق از باطل است. همچنین روش‌های مختلف تفسیری ازجمله روش قرآن به قرآن، روش موضوعی و معناشناختی ایزوتسو، همگی دلیلی بر خودارجاعی است که توجه مفسران و دانشمندان اسلام و غرب در تفسیر قرآن را به خود جلب کرده است. بنابراین همۀ این امور نظریه خودارجاعی قرآن را از جنبۀ مثبت تقویت می‌کند، زیرا استناد و گواه‌گرفتن قرآن از آیاتش، دلیل بر حجیت آن چیز است و این استناد موجب نفی آیات و احکام آن نمی‌شود؛ بلکه آیات قرآن و گزاره‌های آن در راستای تأیید و اثبات هم قرار گرفته‌اند. این مبنا و روش تفسیری در شیوۀ تفسیری مقام معظم رهبری نیز وجود دارد. ایشان در تفسیر سورۀ حمد به کرّات با استناد به آیات قرآن، به تفسیر و تبیین معارف قرآن کریم پرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Theory of “Self-Reference of the Quran” in the Encyclopedia of Oliver Leaman, Emphasizing the Thoughts of His Eminence Ayatollah Khamenei

نویسندگان [English]

  • Hussain Alavi Mehr 1
  • Akram Sarvvand 2
1 Full Professor and Faculty Member of the Tafsir Department, Quran and Hadith Higher Education Complex, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 . Fourth-level (PhD) Candidate, Specializing in Comparative Interpretation, Masoumieh Institute for Higher Education, Qom, Iran (Corresponding Author
چکیده [English]

Self-referentiality or self-documentation in the Quran implies that the Quran itself refers to questions and provides answers and clarifications. In other words, certain ambiguous concepts or points in the Quran are clarified by reference to other verses or the context of the verses. Olivier Leaman, citing Stephen Wild, raises points in self-referentiality in the Quran, attributing ambiguous and uncertain elements to this sacred book. Therefore, it is necessary to examine and critique his opinions on this matter. In this paper, the researcher has attempted an analytical, descriptive, and critical approach to validate the theory of self-referentiality and evaluate some points raised by Stephen Wild. It became evident from his claims that the Quran presents a clear meaning of the term “Quran” and the term “Furqan” being in Hebrew doesn’t pose any damage to its usage in the Quran. This is because the Quran itself is an instance of Furqan and a clear differentiator between truth and falsehood. Furthermore, various interpretative methods such as Quran-to-Quran approach, thematic and semantic approach by Izutsu, all signify self-referentiality, attracting the attention of Islamic scholars and Western intellectuals towards Quranic interpretation. Hence, all these aspects strengthen the theory of self-referentiality in a positive light. Referencing and affirming oneself in one’s discourse is a validation of its authenticity, which does not nullify the Quranic verses and its rulings; rather, it aligns with and validates the Quranic verses and its propositions. This basis and interpretative method are also found in the manner of interpretation by His Eminence Ayatollah Khamenei, wherein he repeatedly refers to Quranic verses in the interpretation and explanation of the teachings of the Quran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self-documentation
  • Self-referentiality
  • Self-referentiality in the Quran
  • Olivier Leaman
  • Stephen Wild
  • Thoughts of Ayatollah Khamenei
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
  2. ابن‌طاووس، على بن موسى‏، اقبال الاعمال، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1409.
  3. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، عبدالسلام محمدهارون، بی‌جا: دارالفکر، 1399.
  4. ایازی، محمدعلی، پورافخم، مریم، «ایزوتسو و نقد و بررسی دو اثر قرآنی وی»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال یازدهم، شماره3، پیاپی23، 1393.
  5. ایزوتسو، توشیهیکو، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: فروزانفر، 1378ش.
  6. ــــــــــــــــــ ، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، بی‌جا: شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم، 1393ش
  7. باعزم، محمد، گفتمان خوداستنادی قرآن کریم در اندیشه آن سیلوی بوالو، مجله آینه پژوهش، سال بیست‌ونهم، شماره دوم، ۱۳۹۷.
  8. جوادی‌آملی، عبدالله، تسنیم، محقق: علی اسلامی، قم: اسراء، چاپ ششم، 1386.
  9. خامنه‌ای، سیدعلی، مروری بر روش‌، گرایش، مبانی و قواعد تفسیری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در تفسیر سوره توبه، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۳۹۳ش.
  10. راغب‌اصفهانی،حسین بن محمد، بیروت /دمشق: دارالقلم، 1412ق.
  11. رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران: امیرکبیر، چاپ یازدهم،1390.
  12. رضایی‌اصفهانی، محمدعلی، اعتصامی، سیدمهدی، «معرفی و بررسی دایرةالمعارف قرآن، الیور لیمن»، دوفصلنامه تخصصی قرآن پژوهی خاورشناسان، سال چهارم، شماره 7. 1388
  13. ریاحی‌مهر، باقر، طیبی، زینب، «آسیب‌شناسی مبنایی و روشی تفسیر معاصرانه قرآن کریم (جلدسوم)»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره ۱۸، ۱۴۰۲.
  14. شیخوم، لوییس، شعراء النصرانیه قبل الاسلام، بیروت: دارالمشرق، ۱۹۹۱.
  15. شریفی، محمد؛ رمضان‌نیا، لیلا. (1402). بررسی تطبیقی باطن قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی و علامه جوادی آملی. مطالعات تفسیر تطبیقی. 8(1)، 69ـ117.
  16. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان، چاپ دوم، 1371.
  17. طباطبایی، سیدمحمدحسین،بی تا، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه ،چاپ پنجم.
  18. طبری، محمدبن‌جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه، 1412.
  19. عالمی، روح‌الله، «رابطه مفاهیم جزئی با معنا دلالت و ارجاع»، فصلنامه فلسفه، ش ۳۷، ۱۳۸۸.
  20. علم‌الهدی، علی بن حسین، الامالی، محقق / مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل‏، قاهره: دارالفکر العربی، 1998.
  21. على بن موسى، امام هشتمj‏، الفقه المنسوب لعلی بن موسیj، مشهد: مؤسسة آل‌البیتb، ‏1406.
  22. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، بی‌جا: دار و مکتبه الهلال، 1409.
  23. دست رنج، فاطمه، دهقانی، محمد. (1400). بررسی تطبیقی حوزه‌ معنایی معجزه در قرآن و عهدین. مطالعات تفسیر تطبیقی. 6(2)، 10-33.
  24. قاسم‌پور، محسن، بیرامی، رقیه «بررسی دیدگاه الیور لیمن دربارۀ سنت و نقش آن در تفسیر»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال یازدهم، شمار۲۰، ۱۳۹۵.
  25. لطفی، سیدمهدی، «بررسی و نقد معناشناسی ایزوتسو»، مجله پژوهش‌های زبانشناختی قرآن، سال سوم، شماره دوم، 1393.
  26. لیمن، الیور، دانشنامه قرآن کریم، ترجمه محمدحسین وقار، تهران: اطلاعات،1390.
  27. معصومی، سعیده، بیات، حسین، «بررسی و مقایسه خودارجاعی و گسترش‌پذیری نامتعین در نسبت با پاردوکس‌ها»، فلسفه تحلیلی، ش ۳۱، ۱۳۹۶.
  28. المقدسی، ابن قدامه، المغنی، قاهره: مکتبه القاهره،
  29. واعظ‌قاسمی، مرتضی، احمدی‌افرمجانی، علی‌اکبر، «تحلیل رویکرد ویتگنشتاینی به مسئله خودارجاعی»، حکمت و فلسفه، سال دوازدهم، شماره چهارم، ۱۳۹۵.
  30. عسکری، سیدمرتضیق)، القرآن الکریم و روایات المدرستین، تهران: مجمع العلمی الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۶م.
  31. معرفت، محمدهادیش)، تلخیص التمهید، قم: ذوی القربی، چاپ دوم، ۱۳۹۰.
  32. https://tafsir.net/author/3361/shtyfan-fyld-stefan-wild

https://farsi.khamenei.ir

دوره 18، شماره 35 - شماره پیاپی 35
دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان (به شماره ثبت 5086/ 124 در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
اسفند 1402
صفحه 75-98
  • تاریخ دریافت: 14 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 13 تیر 1402