بررسی شخصیت حضرت خدیجه(س) از دیدگاه مستشرقان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران.قم ،ایران، «نویسنده مسئول»

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران.قم ، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران

چکیده

زندگی حضرت خدیجهh، ازجمله موضوعاتی است که برخی مستشرقان بدان پرداخته‌اند. افرادی همچون: فاطمه مرنیسی در کتاب «زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش»، نابیا آبوت در مقاله «وضعیت زنان در صدر اسلام» و باربارا فریر استواسر در مقالات «همسران پیامبر» و «خدیجه» در دائرةالمعارف قرآن لیدن، در ضمن بیان مباحث خود درباره زن در اسلام، مطالبی درباره این شخصیت برجسته آورده‌اند. ایشان با استناد به منابع اهل‌سنت، به ذکر محاسن این شخصیت پرداخته و وی را صاحب اندیشه‌ای بلند و حامی مقتدر پیامبرa دانسته‌اند. نویسندگان مذکور، همگی به سن بالای حضرت خدیجهh در زمان ازدواج با پیامبرa، بیوه‌بودن وی و داشتن چندین فرزند از همسران قبلی و همچنین ثروت انبوه او که ماحصل ازدواج‌های قبلی‌اش بوده، اشاره کرده‌اند و در ضمن ترسیم شخصت حمایت‌گر خدیجهh از پیامبرa، جایگاه نبوتش را تضعیف کرده و پیامبر را شخصیتی درمانده و ناموفق در امر رسالت در صورت عدم‌همراهی همسرش دانسته‌اند. نویسندگان یادشده، به‌رغم مراجعه به منابع متعدد، به دلیل استناد به منابع اهل‌سنت و عدم تفحص کامل در بین آثار تاریخی، دچار اشتباهاتی شده‌اند که با حقیقت تاریخی سازگار نیست. این نوشتار که به شیوه توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، درصدد است تا ضمن تبیین مطالب آنان، به تحلیل شخصیت متعالی خدیجهh پردازد و اثبات کند وی قبل از پیامبرa هرگز ازدواج نکرده و سن بالایی نداشته است. او متکفل فرزندان خواهرش «هاله» بوده و ثروت انبوه وی میراث همسران قبلی‌اش نبوده، بلکه ماحصل تلاش و توان‌مندی این بانوی نمونه بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examination of the Character of Her Highness Khadīja (s) From the Orientalists’ Viewpoint 

نویسندگان [English]

  • Hasan Rezaee Haftador 1
  • Marzieh Raji 2
  • Rohallah Shahidi 3
1 Associate Professor and member of the Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran
2 . Ph.D. Candidate in Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran. Qom, Iran.
3 Assistant Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Farabi School, University of Tehran
چکیده [English]

The life of Her Highness Khadīja (s) is among the subjects that some orientalists have dealt with. Individuals such as Fatemeh Marnisi in the book “Veiled Women and Elite of the Cloak,” Nabiya Abbott in the article “The Status of Women at the Dawn of Islam,” and Barbara Freyer Stowasser in the articles “Wives of the Prophet” and “Khadijah” in the Encyclopedia of the Quran in Leiden have discussed aspects of this prominent figure within their discussions on women in Islam. Relying on the Sunnī narrations, they point out the virtues of this figure and depict her as a person with profound thought and a strong supporter of the Prophet (s). Nonetheless, all foregoing authors have asserted that she was old when she married the Prophet (s), was a widow before marrying him, had some children from her previous marriages, and had a huge wealth as a result of her previous marriages. In line with depicting Khadīja (s) as a character supporting the Prophet (s), they weaken the prophetic status of the Prophet (s), and introduce him as a helpless person and an unsuccessful prophet had she not supported him. Despite their reference to numerous resources, these authors have made mistakes incongruent with historical facts. This is because of their reference to Sunnī resources and their incomplete exploration of historical works. This paper, with descriptive-analytical, aims at first presenting their points and then analyzing the sublime character of Khadīja (s) and proving that she had never got married before the Prophet (s) and was not old at the time of marrying him. She was the guardian of the children of her sister “Hāla,” and her huge wealth was not the heritage received from her previous husbands; rather, it was the outcome of the efforts and strength of this brilliant lady.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Khadīja (s)
  • Orientalists
  • History
  • Qur’ānic Verses
  • Islamic Narrations

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدى فولادوند، دارالقرآن الکریم، تهران: 1415ق.
    2. ابن‌جوزی، عبدالرحمن، تذکره الخواص، منشورات الشریف‌الرضی، قم: 1418ق.
    3. ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن علی، فتح الباری، دارالمعرفه، بیروت: بی‌تا.
    4. ابن‌سعد، محمد‌بن سعد، الطبقات‌الکبری، دارصادر، بیروت: بی‌تا.
    5. ابن‌شهرآشوب، محمد‌بن علی، مناقب آل‌ابی‌طالب، دارالاضواء، بیروت: ۱۴۱۲ق.
    6. ابن‌عساکر، علی‌بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، داراحیاء التراث‌العربی، بیروت: ۱۴۱۵ق.
    7. ابن‌عماد، عبدالحی‌بن‌احمد، شذرات‌الذهب فی اخبار من ذهب، دار احیاء التراث‌العریی، بیروت: بی‌تا.
    8. ابن‌کثیر، اسماعیل، تفسیرالقرآن‌العظیم، دارالکتب‌‌الاسلامیه، بیروت: 1408ق.
    9. ابن‌هشام، عبدالملک، السیره‌النبویه، تحقیق: طه عبدالرئوف سعد، دارالجیل، بیروت: 1430ق.
    10. آخوند، سکینه، «بررسی جایگاه حضرت خدیجهh در دائرة‌المعارف قرآن لایدن»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره 25، پاییز و زمستان 1397ش.
    11. آلوسی، محمود، روح‌المعانی، دار احیاء التراث‌العربی، بیروت: ۱۴۰۵ق.
    12. اندیشه، هاشم، رستمی، حیدرعلی و محمد‌امین سپاهیان، «قطره‌ای از دریای فضایل حضرت خدیجهh»، میقات حج، شماره 105، پاییز 1397ش.
    13. بروجردی، ابراهیم، تفسیر جامع، انتشارات صدرا، تهران: ۱۳۶۴ش.
    14. بغوی، حسین‌بن مسعود، معالم‌التنزیل، تحقیق: عبدالرزاق‌ المهدی، دار الاحیاء التراث‌العربی، بیروت: 1920م.
    15. بلاذری، احمد‌بن یحیی، انساب‌الاشراف، دارالفکر، بیروت: ۱۴۱۷ق.
    16. بیهقی، احمد‌بن حسین، دلائل‌النبوه، بیروت، دار‌الکتب‌العلمیه، ۱۴۰۵ق.
    17. توانا، محمدعلی، کامکاری، محمدو محمد‌امین میرزایی‌زاده کوهپایه، «مقایسه حقوق زن مسلمان از دیدگاه مرتضی مطهری و فاطمه مرنیسی»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، شماره 13، پاییز و زمستان 1396ش.
    18. تهرانی، حسین، خصائص ام‌المؤمنین خدیجه‌الکبریh، طوبای محبت، قم: ۱۳۹۳ش.
    19. حاکم‌حسکانی، عبیدالله‌بن‌عبدالله، شواهد‌التنزیل، مؤسسه ‌الاعلمی للمطبوعات، بیروت: 1431ق.
    20. حسینی، زینب‌السادات، غلامرضا رئیسیان و زهره حبیبی، «برسی دیدگاه نابیا آبوت در مقاله "وضعیت زن در صدر اسلام" با تکیه بر آیات و روایات»، علوم قرآن و حدیث، شماره 96، بهار و تابستان 1395ش.
    21. خصیبی، حسین‌بن حمدان، الهدایه‌الکبری، موسسة‌البلاغ، بیروت: ۱۴۲۶ق.
    22. رضاشاکری، علی‌اصغر، «بث شکوی عاشقانه حضرت رسول اکرمa درباره خدیجهh»، جشنواره ملی بانوی هزاره اسلام، 1399ش.
    23. زمخشری، جارالله، تفسیرالکشاف، منشورات دار‌البلاغه، قم: بی‌تا.
    24. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، نشر دانش اسلامی، قم: 1363ش.
    25. سخا، اسماعیل، نقش اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حضرت خدیجهh در گسترش اسلام، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات، 1399ش.
    26. سیدرضی، محمد‌بن حسین، نهج‌البلاغه، تحقیق: صبحی صالح، مرکز البحوث الاسلامیه، قم: 1382ش.
    27. شمس، حسین، «بررسی جنبه‌های الگوگیری از حضرت خدیجهh در سبک زندگی»، جشنواره ملی بانوی هزاره اسلام، 1399ش.
    28. صدوق، محمدبن علی، علل‌الشرایع، انتشارات داوری، قم: 1425ق.
    29. طباطبایی، محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه: محمد‌باقر موسوی همدانی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم: ۱۳۷۴ش.
    30. طبرسی، فضل‌بن حسن، مجمع البیان لعلوم القرآن، المکتبه العلمیه، تهران: 1338ش.
    31. طوسی، محمدبن حسن، الأمالی، دار‌الثقافه، تهران: 1414ق.
    32. ــــــ، التبیان فی تفسیر‌‌القرآن، دار احیاء التراث‌العربی، بیروت: بی‌تا.
    33. عامری‌حرضی، یحیی‌بن ابی‌بکر، بهجه‌المحافل، المکتبه‌العلمیه، مدینه منوره: بی‌تا.
    34. عاملی، جعفر‌مرتضی، الصحیح من سیره النبی‌الاعظم، دارالحدیث، قم: 1426ق.
    35. عوض، ابراهیم، مصدرالقرآن، بی‌نا، بی‌جا، 1417ق.
    36. فرات‌کوفی، ابوالقاسم، تفسیر فرات کوفی، سازمان چاپ و انتشارات وزات ارشاد اسلامی، تهران: ۱۴۱۰ق.
    37. فهرستی، زهرا، «نقد آراء فاطمه مرنیسی در خصوص حجاب»، زن در توسعه و سیاست، شماره 13، پاییز 1384ش.
    38. فیض‌کاشانی، ملا‌محسن، ترجمه تفسیر صافی، ترجمه: عبدالرحیم عقیقی‌بخشایشی، نوید‌الاسلام، قم: بی‌تا.
    39. قمی، علی‌بن ابراهیم، تفسیر قمی، دارالکتاب، قم: ۱۳۶۷ش.
    40. کرمی، علی، نگاهی کوتاه به زندگی ام‌المومنین خدیجهh، مؤسسه معارف امامت اهل‌بیت، قم: 1396ش.
    41. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارالحدیث، قم: 1430ق.
    42. مجلسی، محمد‌باقر، بحارالانوار، موسسة‌الوفا، بیروت: ۱۴۰۳ق.
    43. مرنیسی، فاطمه، زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش، ترجمه ملیحه مغازه‌ای، نشر نی، تهران: 1380ش.
    44. معارف، مجید، نجارزادگان، فتح‌الله و محمدعلی مهدوی‌راد، علوم قرآنی، سمت، تهران: ۱۳۹۶ش.
    45. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، نشر سمت، تهران: 1381ش.
    46. وات، ویلیام مونتگمری، محمد فی مکه، ترجمه: شعبان برکات، المکتبه العصریه، بی‌جا: بی‌تا.
    47. وزینی راغب، زهرا، «بررسی نقش حضرت خدیجهh در حفظ و نشر اسلام»، جشنواره ملی بانوی هزاره اسلام، 1399ش.
    48. یعقوبی، احمد‌بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، دار صادر، بیروت: بی‌تا.
    49. Abbott, Nabia, «Arabic-Persian Koran of the late fifteenth or early sixteenth century», Ars Islamica, No. 6, 1939, p. 91-94.
    50. ______, «Wahb b. Munabbih: a review article», Journal of Near Eastern Studies, No. 36, 1977, p. 103-112.
    51. ______, «Women and the State in Early Islam», journal of near Eastern Studies, 1, No. 1, Jan., 1942, p. 106-126.
    52. McAuliffe, Jane Dammen, «Fātima», Encyclopaedia of the Quran, edited by: Jane Dammen McAuliffe, Brill, Leiden: 2002, vol. 2, p. 192-194.
    53. Stowasser, Barbara Freyer, «Gender issues and contemporary Quran interpretation», Islam gender, edited by: Y. Yazbeck Haddad, Oxford University Press, New York: 1998, p. 30-44.
    54. ________, «Khadīja», Encyclopaedia of the Quran, edited by: Jane Dammen McAuliffe, Brill, Leiden: 2003, vol. 3, p. 80-81.
    55. ________, «Mary», Encyclopaedia of the Quran, edited by: Jane Dammen McAuliffe, Brill, Leiden: 2003, vol. 3, p. 288-296.
    56. ________, «Wives of the Prophet», Encyclopaedia of the Quran, edited by: Jane Dammen McAuliffe, Brill, Leiden: 2006, vol. 5, p. 506-521.
    57. ________, «Women and citizenship in the Qur'an», Women, the family, and divorce laws in Islamic history, edited by: A. El Azhary Sonbol, Syracuse University Press, Syracuse: 1996, p. 23-38.
    58. ________, «The women's bay'a in Qur'an and Sira», The Muslim World (Hartford, CT, USA), No. 99i, 2009, p. 86-101.
    59. ________, Women in the Qur'an, traditions and interpretation, Oxford University Press, Oxford: 1994.

     

قرآن پژوهی خاورشناسان
دوره 18، شماره 34 - شماره پیاپی 34
دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان (به شماره ثبت 5086/ 124 در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) سال هجدهم، شماره 34، بهار و تابستان 1402ش
شهریور 1402
صفحه 171-198

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 10 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 31 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار