آسیب‌شناسی مبنایی و روشی تفسیرمعاصرانه قرآن کریم (جلد سوم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه قرآن و مستشرقان، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 استادیار گروه آموزش الهیات، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889- 14665، تهران، ایران «نویسنده مسئول»

چکیده

یکی از جریان‌های فکری معاصر، سنت‌گرایی است که در واکنش به روند روبه‌رشد مدرنیته در جهان معاصر پدید آمده است. تفسیر معاصرانه قرآن کریم، از آثار شاخص‌ترین چهره سنت‌گرایی، سید حسین نصر است که در کمال باورمندی به وحیانیت منبع بی‌مانند حکمت خالده، برای احیای دوباره علم مقدس و اتصال معرفت بشری به جهان فرابشری به‌عنوان سنتی فراموش شده در جهان مدرن، بدون تن‌دادن به تجددگرایی پدید آمده است. سرویراستار تفسیر می‌کوشد تا در پرتو تفسیر آیات وحی، آفاق چهارده قرن مجاهدت فکری نوابغ در حوزه‌های مختلف معارف اسلامی که در پرتو التزام به کتاب و سنت، حقایق بسیاری آموخته‌اند و آنها را چونان میراثی گران‌بها به یادگار گذارده‌اند را متناسب با اقتضائات جهان معاصر، فراروی مخاطبان مسلمان و غیرمسلمان قرار دهد. ازآنجاکه برخی مبانی و روش‌های تفسیر معاصرانه قرآن کریم می‌تواند به رأی‌گروی و سطحی‌نگری در برداشت از مفاهیم و مدالیل آیات وحی منجر شود، در این نوشتار کوشش شده است تا با روش کتابخانه‌ای و رویکردی تحلیلی ـ انتقادی، برخی آسیب‌های مبنایی و روشی جلد سوم تفسیر معاصرانه قرآن کریم روشن شود. سنت‌گرایی، عدم وحدت متعالی ادیان، نادیده‌انگاری نقش عقل استدلالی، ازجمله آسیب‌های مبنایی و سطحی‌گرایی در تفسیر قرآن به قرآن، گرایش به تفاسیر عامه در تزاحمات فریقین، تساهل در نقل روایات تفسیری، بهره‌نبردن از منابع معتبر و تخصصی، کم‌توجهی به کاربرد روایات اهل‌بیتb در تفسیر، نامعلوم‌بودن معیار گزینش منابع تفسیری، استفاده محدود از علوم مؤثر در تفسیر، عدم توانمندسازی مخاطب در تشخیص اقوال درست، ارجاع نامناسب، مطالب غیرضروری، حجم محدود و گزینشی تفسیر، عدم وحدت تفسیر و رأی‌گروی از آسیب‌های روشی جلد سوم تفسیر معاصرانه قرآن کریم است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Examination of the Foundational and Methodological Aspects “The Contemporary Interpretation of the Holy Quran (The Study Quran)” (Third Volume)

نویسندگان [English]

  • Bagher Riahi Mehr 1
  • Zainab Tayyebi 2
1 (First Author): Assistant Professor of Quran and Orientalists Department, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 (Corresponding Author): Assistant Professor, Department of Theological Education, Farhangian University, PO Box 889-14665 Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the contemporary intellectual currents is traditionalism (perennial philosophy), which has emerged in response to the progress of modernity in the contemporary world. “The Contemporary Interpretation of the Holy Quran (The Study Quran)”, is the work of one of the most prominent proponent of traditionalism, i.e. Seyyed Hossein Nasr, who, with full belief in the divine nature of the perennial philosophy, seeks to revive sacred knowledge and connect human knowledge to the transcendent world as a forgotten tradition in the modern world, without yielding to modernism. The chief editor of the book strives to present, for both Muslim and non-Muslim audiences, in line with the requirements of the contemporary world, the intellectual struggles of scholars in various fields of Islamic sciences over the past fourteen centuries, who have learned many truths through their commitment to the Quran and the Prophetic tradition and have left them as valuable heritage. As some foundational aspects and methodological approaches of “The Contemporary Interpretation of the Holy Quran (The Study Quran)”can lead to personal-speculation and superficial understanding of the concepts and arguments of the revealed verses, this paper aims to shed light on some foundational and methodological flaws of the third volume of “The Contemporary Interpretation of the Holy Quran (The Study Quran)” through a library-based and critical-analytical approach. Traditionalism (perennial philosophy), lack of transcendent unity among religions, disregard for the role of rational reasoning are the some fundamental and superficial flaws in interpreting Quran by Quran and inclination towards Sunni interpretations in the conflicts between Shia and Sunni, overlooking in quoting interpretive narrations, lack of using reliable and specialized sources, neglect of the application of narrations from the Ahl al-Bayt (the Prophet’s Household) in interpretation, uncertainty in selecting interpretive sources, limited use of influential sciences in interpretation, failure to empower the audience in recognizing correct statements, inappropriate referencing, unnecessary contents, limited and selective interpretation volume, lack of unity in interpretation, and ego-speculation are among the methodological flaws of the third volume of “The Contemporary Interpretation of the Holy Quran (The Study Quran)”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Examination
  • Foundational Aspects
  • Methodological Approach
  • The Contemporary Interpretation of the Holy Quran (The Study Quran)
1.       قرآن کریم، ترجمه: علی مشکینی، الهادی، قم: 1381 ش.
2.      ابن‌فارس، احمد، معجم مقائیس اللغۀ، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1404ق.
3.      ابن‌منظور محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر دار صادر، بیروت: چاپ سوم، 1414ق.
4.      ابوطبره، هدی جاسم محمد، المنهج الاثری فی تفسیر القرآن الکریم، مکتب الاعلام الاسلامی، قم: 1372ش.
5.      اسعدی، محمد و [همکاران]؛ آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: 1389 ش.
6.      اسماعیل، محمد بکر، ابن جریر الطبری و منهجه فی التفسیر، دارالمنار، قاهره: 1411 ق.
7.      ایازی، سیدمحمدعلی، «جایگاه اهل‌بیتb در تفسیر قرآن»، بینات، ش37 و 38، 1382.
8.      ایازی، سیدمحمدعلی، المفسرون حیاتهم و منهجهم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: 1373 ش.
9.      اسکندرلو ، محمد جواد «آسیب شناسی کتاب تفسیر معاصرانه قرآن کریم و مقایسه آن باسایر تفاسیر» ‌دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1400.
10.   بابایی، علی‌اکبر، بررسی مکاتب و روش‌های تفسیری 2، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: 1391 ش.
11.    بانکی‌پور، امیر‌حسین، خوشبخت، نرگس، تحلیل درصد بهره‌مندی تفاسیر قرآن از روایات اهل‌بیتb، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال 50، شماره دوم، 1396.
12.   برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، دارالکتب الاسلامیه، قم: چاپ دوم، ‌1371 ش.
13.   بهشتی، علاءالدین، ساختمان واژه زبان فارسی امروز، پیروز، تهران: 1355 ش.
14.   ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح سنن ترمذی، دارالمعرفه، بیروت: 1423 ق.
15.   حاکم‌نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، دار‌الکتب العلمیه، بیروت: 1411 ق.
16.   حر‌عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسه آل البیتb، قم: 1409 ق،
17.   خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، قم: 1393.
18.   خویی، سید ابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم: 1419 ق.
19.   دهخدا، علی‌اکبر، فرهنگ دهخدا، دانشگاه تهران، تهران: چاپ دوم، 1377 ش.
20.  رضایی‌اصفهانی، محمد علی، درسنامه روش‌ها و گرایش‌های تفسیری قرآن (منطق تفسیر قرآن)، مرکز جهانی علوم اسلامی، قم: 1382.
21.   رضایی‌اصفهانی، محمد علی، منطق تفسیر قرآن (1)؛ مبانی و قواعد تفسیر، جامعة المصطفی العالمیه، قم: 1387ش.
22.  رضایی اصفهانی ،محمد علی«بررسی روش شناختی تفسیر معاصرانه قرآن کریم » دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1400.
23.  زرکلی، بدرالدین، ‌الأعلام، بی‌نا، بیروت: ‌1980 م.
24.  زمخشری، محمود بن عمر، اساس البلاغة، دار صادر، بیروت: 1399ق.
25.  سبزواری، هادی بن مهدی، شرح منظومه السبزواری، به کوشش: حسن حسن‌زاده‌آملی، ناب، تهران: 1417 ق.
26.  سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان فی علوم القرآن، دار ابن‌کثیر، بیروت: 1407 ق.
27.  شریف رضی، نهج البلاغه، ترجمه: علی‌نقی فیض‌الاسلام‌اصفهانی، مؤسسه چاپ و نشر آثار فیض الاسلام، تهران: 1379 ش.
28.  صفارقمی، محمد بن حسن، بصائر‌الدرجات فی فضائل آل‌محمد‌a، تصحیح: محسن کوچه‌باغی‌تبریزی، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم: ‌1404 ق.
29.  طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر‌القرآن، الأعلمی، بیروت: 1390 ق.
30.  طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن و الفرقان، اسوه، تهران: 1426 ق.
31.   طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع‌البیان عن تأویل‌آی‌القرآن، ‌دارالمعرفه، بیروت: 1393 ق.
32.  طیبی، ‌زینب، «جایگاه اهل بیتb در تفسیر معاصرانه قرآن کریم»، ‌دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1400.
33.  عشریه،رحمان و حسینی پور، سید محمد «روش‌شناسی قرآن شناخت (تفسیر معاصرانه قرآن کریم) با رویکرد انتفادی» ‌دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان، سال شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1400.
34.  فاکرمیبدی، محمد، مبانی تفسیر روایی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران: 1392 ش.
35.  فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1420 ق.
36.  فیض‌کاشانی، محمد محسن بن مرتضی، الصافی فی تفسیر القرآن، تحقیق: حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران: 1415 ق.
37.  قاسمی، تحلیل و تبیین معرفت قدسی نزد سید حسین نصر، حکمت معاصر، شماره اول، بهار و تابستان‌1391‌.
38.  قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام ‌القرآن، ناصرخسرو، تهران: 1364 ش.
39.  کلینی، محمد بن یعقوب، أصول‌الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، دارالکتب‌ الاسلامیه، تهران: 1388 ق.
40.   معرفت، محمدهادی، التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب، الجامعه الرضویه، مشهد: 1418 ق.
41.   معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر، تهران: چاپ هشتم، 1371ش.
42.  مودب، رضا، مبانی تفسیر قرآن، انتشارات دانشگاه قم، قم: 1389.
43.  نژادایران، محمد، «نقد ماهیت سلبی سنت‌گرایی در اندیشه سید حسین نصر»، جستارهای فلسفه دین، شماره اول، بهار و تابستان 1395: 101-122.
44.  نصر، سیدحسین، تفسیر معاصرانه قرآن کریم‌ (جلد اول)، ویراستاران: جانر دگلی، ماریا دکاکه و جوزف لومبارد، کمک ویراستار: محمد رُستُم، ترجمه و تحقیق: انشاءالله رحمتی، ویراسته: مصطفی ملکیان، سوفیا، تهران: چاپ دوم، 1399.
45.  نصر، سیدحسین، تفسیر معاصرانه قرآن کریم‌ (جلد سوم: أعراف، أنفال، توبه، یونس)، ویراستاران: جانر دگلی، ماریا دکاکه و جوزف لومبارد، کمک ویراستار: محمدرُستُم، ترجمه و تحقیق: انشاءالله رحمتی، ویراسته: مصطفی ملکیان، سوفیا، تهران: چاپ دوم، 1399.
46.  نصر، سیدحسین، جوان مسلمان و دنیای متجدد، ترجمه مرتضی اسدی، طرح نو، تهران: 1373.
47.  نصر، سیدحسین، در جست و جوی امر قدسی، گفت و گوی رامین جهانبگلو، ترجمه: مصطفی شهرآیینی، نشر نی، تهران: 1385. 

 
دوره 18، شماره 34 - شماره پیاپی 34
دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان (به شماره ثبت 5086/ 124 در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) سال هجدهم، شماره 34، بهار و تابستان 1402ش
شهریور 1402
صفحه 39-66
  • تاریخ دریافت: 28 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 03 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 20 مرداد 1402