نقد اقتباس روایت قرآنی طوفان نوح از متون پیشینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای علوم قرآن و حدیث، استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر،تهران، ایران

2 استادیار، دانشگاه جامع علمی کاربردی، تهران، ایران

چکیده

در پیوستار تاریخ اسلام ادعای برگرفتگی روایت‌های قرآنی از متون پیشینی در سنت‌های ناهمسان با شیوه‌های هم‌بسته به زمانه با خواستمان بی‌هویت نمایاندن آموزه‌ها و گزاره‌های قرآن کریم  نمایشگری شد. قرآن کریم و باورمندان دینی نیز با شیوه‌های گوناگون در پیوند با گونه روش ادعایی اقتباس در پی پاسخ بودند. با گستره دانش‌ها و تئوری‌ها در دوران مدرن، و فرافکنی آن در نظریه‌های فلسفی و دینی شیوه ادعایی برگرفتگی قرآن با ریختار سازوارانه با سامانه روشی دانش‌ها جای گرفت. در این پیش دانسته رویارویی با انگاره برگرفتگی آموزه‌های وحیانی نیز در تناسب با روش پردازش رقیب ضروری می‌نماید. سامانه روشی این پژوهش بر بنیاد متنی، با نگره روایت طوفان که آن را به‌مثابه متن پنداشته و با روی‌آوردهای همسان با آن بسان رهیافت هرمنوتیکی، بینامتنی و روایت‌شناسی در پی نقد گفتمان برگرفتگی و موجه‌سازی آن در خودایستایی (استقلال) و منحصربه‌فردبودن روایت طوفان نوح در قرآن از جهت اصالت روایی است. از یافته‌های پژوهش حاضر این است که هرچند کهن‌روایت طوفان دارای عناصر تکرارشونده در همه روایت‌های اساطیری و نیمه‌اساطیری است؛ اما در گفتمان قرآن کریم به دلیل بهره‌مندی از عناصر زبانی و فرازبانی ویژه در سایه‌سار توحید و معاد، آن را نسبت با گونه‌های روایتی دیگر ناهمسان و مستقل کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Approach to Claiming the Quotation of the Quranic Narration from Ancient Texts Concerning Noah’s Flood

نویسندگان [English]

  • Qhasem Mohseni Meri 1
  • Suleiman Abbasi 2
1 Ph.D., Quran and Hadith Sciences, Visiting Professor of Islamic Azad University, Islamshahr Campus;
2 Assistant Professor, University of Applied Sciences, Tehran
چکیده [English]

In the continuum of history, the suspicion of taking Quranic narrations from a priori texts in heterogeneous traditions was used in time-related ways to show the anonymity of the teachings and propositions of the Holy Quran. The Holy Quran and religious believers sought answers in various ways regarding the alleged method of the skeptics. With the spread of knowledge and theories, and its projection into philosophical and religious theories, the method of spreading the suspicion of the Quran was replaced by a method consistent with the methodological system of knowledge. In this regard, it is necessary to confront the idea of taking revelation teachings in proportion to the rival processing method. The methodological system of this research is based on a text, with the view of Toofan narration, which considers it as a text and with approaches similar to it, such as hermeneutic, intertextual, and narratological approaches, it seeks to critique discourse and justify it in its static and unique story of Noah’s flood in the Quran in terms of originality. One of the findings of the present study is that although the storm narrative has repetitive elements in all mythological and semi-mythological narratives, in the discourse of the Holy Quran due to the use of special linguistic and metalanguage elements in the shadow of monotheism and resurrection has made it heterogeneous and independent of other types of narrative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quotation
  • Hermeneutics
  • Noah’s Flood
  • Narrative Science
  • Myths
  • Narration of the Holy Quran

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، اسوه، تهران: 1390.
  2. آلن،گراهام، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، مرکز، تهران: 1385ش.
  3. احمدی، بابک، ساختار و تاویل متن، تهران: مرکز، 1370ش.
  4. البرزی، پرویز؛ منصوری، مسعود، «جستاری در کلان متن قرآن کریم براساس بازتعریف بینامتنیت»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال سوم، شماره 1، 1393ش.
  5. بروکلمان، کارل، تاریخ ملل و دول اسلامی، ترجمه: هادی جزائری، بنگاه ترجمه ونشر کتاب، تهران: 1346ش.
  6. بلاشر، رژی، در آستانه قرآن، ترجمه: محمود رامیار، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: 1376.
  7. پین‌سنت، جان، اساطیر یونان، ترجمه: باجلان فرخی، اساطیر،تهران: 1380ش.
  8. تورات، ترجمه قدیم (گروه مترجمین)، اساطیر، تهران: 1383.
  9. دروزه، محمد عزة، التفسیر الحدیث، دارالکتب العربیه، قاهره: 1383ق.
  10. دره حداد، یوسف، دروس قرآنیة، منشورات المکتبه البولسیه، بیروت: 1982م.
  11. دوسوسور، فردینان، دوره زبان‌شناسی عمومی، ترجمه: کوروش صفوی، هرمس، تهران: 1382ش.
  12. دیکسون کندی، مایک، دانشنامه اساطیر یونان، ترجمۀ رقیه بهزادی، اساطیر، تهران: 1385ش.
  13. رضی، هاشم، تاریخ ادیان بزرگ، فراهانی، تهران: 1342ش.
  14. زمانی، محمدحسن، مستشرقان و قرآن (نقد و بررسی آراء مستشرقان درباره قرآن)، بوستان کتاب، قم: 1385.
  15. ژیران، ف. و دیگران، اساطیر آشور و بابل، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‌پور، فکر روز، تهران: 1375ش.
  16. سالم‌ الحاج، نقد الخطاب‌ الاستشراقی، دار المدار الاسلامی، بنغازی‌: 2002م.
  17. ساندرزوف جسترو، بهشت و دوزخ در اساطیر بین‌النهرین، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‌پور، فکر روز، تهران: 1373ش.
  18. سیدی، سیدحسن، «تغییرمعنایی واژگانی واژگان برای بینامتنی قرآن با شعر جاهلی»، پژوهش‌های قرآنی، سال بیستم، شماره74، 1394ش.
  19. شایگان، داریوش، بت‌های ذهنی و خاطره، امیرکبیر، تهران: 1381ش.
  20. صادقی، تقی، رویکرد خاورشناسان به قرآن، فرهنگ‌گستر، تهران: 1379ش.
  21. فخررازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، المطبعة البهیه‌ / چاپ افست، قاهره / تهران: بی‌تا.
  22. فضیلت، محمود، معناشناسی و معانی در زبان و ادبیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه: 1385ش.
  23. کالر، جاناتان، نظریه ادبی، ترجمه: فرزانه طاهری، مرکز، تهران: 1382ش.
  24. کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید، ویلیام گلن و هنری مرتن، ترجمه: فاضل‌خان همدانی، اساطیر، تهران: 1377ش.
  25. کریستوا، ژولیا ، کلام، مکالمه و رمان، ترجمۀ پیام یزدانجو، مرکز، تهران: 1381ش.
  26. کریستین سن، آرتو، نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چشمه، تهران: چاپ پنجم،1393.
  27. کریمر، ساموئل، الواح سومری، ترجمۀ داود رسایی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران: 1383ش.
  28. گروندن، ژان، درآمدی بر علم هرمنوتیک فلسفی، ترجمۀ سعید حنایی کاشانی، انتشارات مینوی خرد، تهران: 1391ش.
  29. گریمال، پیر، فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمۀ احمد بهمنش، امیرکبیر، تهران: 1391.
  30. گلدزیهر، اگناس، العقیدة و الشریعة فی الاسلام، ترجمه یوسف موسی، علی حسن عبدالقادر، دارالرائد العربی، بیروت: 1945م.
  31. مدرسی، فاطمه، فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران: 1390ش.
  32. مک‌گراث، آلستر، درسنامه الهیات مسیحی، ترجمه: بهروز حدادی، دانشگاه ادیان، تهران: 1392ش.
  33. مؤذنی، علی‌محمد، پارسا یعقوبى، «حماسه گیلگمش و روایت هاى مختلف»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 166 و 167، 1382.
  34. میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمۀ حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم: 1377ش.
  35. میلز، سارا، گفتمان، ترجمۀ فتاح محمدی، هزاره سوم، تهران: 1382ش.
  36. نامورمطلق، بهمن، درآمدی بر اسطوره‌شناسی؛ نظریه‌ها و کاربرد‌ها، سخن، تهران: 1392ش.
  37. نامورمطلق، بهمن، درآمدی بر بینامتنیت؛ نظریه‌ها و کاربردها، سخن، تهران: 1390ش.
  38. نسفی، عبدالله بن احمد، تفسیر نسفی، به کوشش ابراهیم محمد، دارالقلم، بیروت: 1408ق.
  39. وات، مونتگمری، حقیقت دینی دوران عصر ما، ترجمه اسدالله آزاد، انتشارات کتابدار، تهران: 1374.
  40. واعظی، احمد، درآمدی بر هرمنوتیک، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، تهران: 1380ش.
  41. وکیلی، شروین، اسطوره آفرینش بابلی (همراه متن انوما الیش)، ترجمۀ آزاده دهقان، علم، تهران: 1393ش.
  42. همیلتون، ادیت، سیری در اساطیر یونان وروم، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، اساطیر، تهران: 1387ش.
  43. هنری هوک، س، اساطیر خاورمیانه، ترجمه: علی اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، روشنگران و مطالعات زنان، تهران: 1372ش.
  44. هوشنگی، لیلا و دیگران، درباره یهود (بنی‌اسرائیل، تورات، تلمود)، مرجع، تهران: 1391ش.
  45. الیاده، میرچا، اسطوره ،رویا و راز، ترجمه رویا منجم، علم، تهران: 1381ش.
  46. Abraham, Geiger , Judaism and Islam, New York: Ktav Publishing Hous Inc. 1970.
  47. Barthes, R, The Death of the Author, in Image – music-text, trans Richard Haword , new York: Hill and wang. 1977.
  48. Torrey, Ch.C, The jewish foundation of Islam, New York: Jewish Institute of Religion Press.
  49. Richard, Bell, “The origin of Islam in its Christian environment” The Gunning Lectures, Edinburgh: Edinburgh university Press. 1925.
  50. Saussure, F.de, course in general linguistics, London: Fontana. 1974.
  51. Schleier Macher, Friedrich, Hermeneutics and criticism and other writings, translated and edited by Andrew Bowie, first published, united kingdom: by Cambridge university press. 1998.
قرآن پژوهی خاورشناسان
دوره 17، شماره 33 - شماره پیاپی 33
دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان سال هفدهم، شماره 33، پاییز و زمستان 1401ش
اسفند 1401
صفحه 251-276

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 22 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار