نقد رویکرد شکاکیت نوین در مطالعات قرآنی مستشرقان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه قرآن و مستشرقان جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران؛

2 عضو هیات علمی و استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه فرهنگیان استان قم

چکیده

یکی از موضوعاتی که در حیطه مطالعات قرآنی، توجه مستشرقان و قرآن‌پژوهان غیرمسلمان را به خود معطوف کرده است، رویکرد شکاکیت‌ نوین است، به‌گونه‌ای که این مبحث چالشی و بحث‌برانگیز در آثار خاورشناسان انعکاسی ویژه داشته است. ضرورت این پژوهش نشان می‌دهد که چگونگی نگرش به اعتبار تاریخی منابع صدر اسلام، ارتباط مستقیمی با برداشت ما از کیفیت خاستگاه اسلام و قرآن دارد. به نظر می‌رسد این رویکرد نیز مانند رویکرد نقد سنّت، معتقد است که منابع سنّتی در معرض تکامل بوده‌اند؛ اما وجود هرگونه حقیقت تاریخی یا هسته‌ای از واقعیت تاریخی که بتواند حقیقت حوادث واقعه را بیان کند، انکار و رد می‌کند. این نوشتار در پی آن است که با روش توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه‌های مطرح‌شده در این رویکرد را تبیین کند و اشکالات آن را مورد نقد و بررسی قرار دهد. به نظر نگارندگان رویکرد مستشرقان معاصر در مطالعات قرآنی را می‌توان به چهار رهیافت تقسیم‌بندی کرد: رهیافت توصیفی، نقد منبع، نقد سنّت و رهیافت شکاکیت. جستار حاضر با توجه به نقدهای بسیاری که بر رویکرد شکاکیت متوجه است، درصدد است تا با نقد این رویکرد، به بررسی، ظهور و افول تاریخی این رویکرد بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism of the Modern Skepticism Approach in the Quranic Studies of Orientalists

نویسندگان [English]

  • Bagher Riahi Mehr 1
  • zeinab tayyebi 2
1 Jameah al-Mustafa Unversity
2 Faculty member and Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, Qom Farhangian University
چکیده [English]

One of the topics that has attracted the attention of non-Muslim Orientalists and Quranic scholars in the field of Quranic studies is the approach of modern skepticism, so that this challenging and controversial topic has had a special reflection in the works of Orientalists. The necessity of this research indicates that the way we look at the historical validity of the sources of early Islam has a direct relationship with our perception of the quality of the origin of Islam and the Quran. It seems that this approach, like the approach of criticism of tradition, believes that traditional sources have been subject to evolution; But it denies and rejects the existence of any historical truth or core of historical reality that can express the truth of the events of the orrurance. This article seeks to explain the points of view raised in this approach with descriptive-analytical method and criticize its ojectsions. According to the authors, the approach of contemporary Orientalists in Quranic studies can be divided into four approaches: descriptive approach, source criticism, Sunnah criticism and skeptical approach. Considering the many criticisms directed at the skepticism approach, the present research tries to examine the historical emergence and decline of this approach by criticizing this approach.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic Studies of Orientalists
  • Modern Skepticism
  • Revisionism
  • Radical Skepticism
  • Method of Source Criticism
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
  2. ابن‌ندیم بغدادی، محمد بن اسحاق، کتاب الفهرست، تحقیق: رضا تجدد، تهران: 1350 ش/1971 م.
  3. اعظمی، محمد مصطفی، منهج النقد عند المحدثین، نشأته و تاریخه، مکتبة الکوثر، عربستان: الطبعة الثالثة، 1410 ق.
  4. بدوی، عبدالرحمن، موسوعة المستشرقین، دارالعلم للملابین، بیروت: الطبعة الثالثة، 1993 م.
  5. پارت، رودی، الدراسات العربیة و الاسلامیّة فی الجامعات الألمانیة: المستشرقون الألمان منذ تیودور نولدکه، ترجمه: مصطفی ماهر، الهیئة المصریة العامة للکتاب (المرکز القوسی للترجمه)، القاهرة: 2011 م.
  6. دروش، فرانسوا، قرآن‌های عصر اموی، مقدمه‌ای در باب کهن ترین مصاحف، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا و آلا، وحیدنیا، انتشارات هرمس، تهران: 1394.
  7. رضایی هفتادر، حسن، «تحلیل و نقد آرای جان برتن درباره تدوین قرآن»، مطالعات قرآن و حدیث، سال دوم، شمارة اول، پاییز و زمستان 1387.
  8. رفیعی، محمدحسین، «پاره‌های اسلام‌شناسی (4) اسلام‌شناسی در غرب (1): بررسی آثار رابرت هویلند»، آینه پژوهش، شماره 148، مهر و آبان 1393.
  9. رفیعی، محمدحسین، «جریان‌شناسی سیره‌پژوهی در غرب، با تأکید بر مطالعات در باب اعتبار و وثاقت حدیث در سنت اسلامی»، مجله مطالعات تاریخ اسلام، سال پنجم، ش 19، 1392.
  10. سعید، عبدالله، درآمدی به قرآن، ترجمه: سعید شفیعی، انتشارات حکمت، تهران: 1397.
  11. شفیعی، سعید، مطالعات قرآنی معاصر در غرب، رویکردی انتقادی به جریان‌های تجدیدنظر طلب و شکاکیت نوین، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران: 1399.
  12. شولر، گریگور، شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی، ترجمه: نصرت نیل‌ساز، حکمت، تهران: 1393.
  13. علوی، سیدحسین، جریان‌شناسی قرآن‌پژوهی مستشرقان در ایالات متحده آمریکا (با تأکید بر سیر تطور، رویکردها، مبانی و روش‌ها)، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم: 1401.
  14. کریمی‌نیا، مرتضی، سیره‌پژوهی در غرب، تدوین و ویرایش: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، قم: 1386.
  15. گراهام ویلیام، «ملاحظاتی بر کتاب مطالعات قرآنی»، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، آینه پژوهش، سال یازدهم، 1397، ش 65.
  16. محمد ناصر، محمد نسرین، میراث تعصب: شرق‌شناسان معاصر و پندارهای نادرست آنان دربارۀ قرآن، ترجمه: هدی شفیعی شکیب، مؤسسه مطالعاتی روابط اسلام و غرب، قم: 1392.
  17. نیل‌ساز، نصرت، «مروری بر کتاب قرآن در بستر تاریخی آن»، مجله نقد کتاب قرآن و حدیث، سال دوم شماره 5، 1395.
  18. نیل‌ساز، نصرت، «بررسی و نقد دیدگاه ونزبرو درباره تثبیت نهایی متن قرآن»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر ۸۸، تابستان 1387.
دوره 17، شماره 32 - شماره پیاپی 32
دوفصلنامه علمی قرآن‌پژوهی خاورشناسان سال هفدهم، شماره 32، بهار و تابستان 1401ش
شهریور 1401
صفحه 71-94
  • تاریخ دریافت: 04 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 26 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 08 خرداد 1401