ارزیابی دیدگاه جان ونزبرو درباره سنت‌های قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
 به باور ونزبرو چارچوب وحی حاوی شماری از سنت‌هاست که در سه فرم بداهتی، استسفاری و نقلی برای معرفی درون‌مایه‌های اصلی توحیدی قرآن به‌کاررفته و از دامنه نسبتاً محدودی از لغات و قطعات غیر مرتبط تشکیل شده‌اند. ازآنجاکه ونزبرو با روش تحلیل ادبی به بررسی پرداخته است، این مقاله نیز با بهره‌گیری از همین روش، به تبیین و ارزیابی فرضیات وی در این سه فرم می‌پردازد: نخست، فرم بداهتی: در دو کلیدواژه «قل» و «یا ایّها»: به‌منظور صحت‌سنجی این فرم، امکان انتساب یا جایگزینی کلام بشر (به‌طور ویژه بیانات نبوی) با سخنان خداوند و ارتباط میان «یا بنی‌آدم» و «ابن آدم» موردبحث قرار می‌گیرد؛ دوم، فرم استسفاری: در کلیدواژگانی چون «ربّی، ربّنا»؛ «الّلهم»؛ «الحمدلله، له الحمد، بحمد ربّکَ، بحمدکَ و.. یا سبحان الّله، سبحان الذی، سبحان ربک، سبحانکَ و...» و حرف تأکید «ایا». برای ارزیابی این فرم به بررسی کلیدواژگان و تطبیق میان مناسک اسلامی و اعمال جاهلی اقدام می‌شود؛ زیرا ونزبرو اعمال عبادی پیش از اسلام را منبع اشارات قرآنی در این فرم می‌شمرد و بر این باور است که مناسک اسلامی همچون «طواف»، «وقوف»، «قربانی» و «حج» از عهد میان خدا با ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) در مکه اخذ گردیده و با برخی از رسوم بیگانه و تحرف شده آمیخته ‌شده ‌است؛ سوم، فرم نقلی: برای بررسی این فرم به ارزیابی ادعاهای ونزبرو درباره داستان‌ها و تطبیق میان داستان‌های قرآن و کتب مقدس پرداخته می‌شود؛ زیرا وی این فرم را دربردارنده مجموعه‌ای از داستان‌ها می‌داند که بیان دوباره و بدون بازسازی داستان‌های عهدین هستند و با کمک شمار محدودی از قواعد بلاغی به‌گونه‌ای از یکپارچگی ساختاری دست‌یافته‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating John Wansbrough's views on Qur'anic traditions

نویسندگان [English]

  • seyyed mohammad musavi moqaddam 1
  • fateme najjarzadehgan 2
1 Quran and Hadith Sciences Department, College of farabi, University of Tehran
2 university of tehran
چکیده [English]

 
    Abstract
According to Wansbrough, the framework of revelation contains a number of traditions that have been used in three forms which are intuitive (badahati), investigative (istifsari) and narrative (naqli) in order to introduce the main monotheistic themes of the Qur'an and are composed of a relatively limited area of unrelated words and passages. Since Wansbrough has studied with the method of literary analysis, this article also uses the same method to explain and evaluate his hypothesis in these three forms:
First, the intuitional form: in the two keywords  "Qul" [Say] and "Ya Ayyuha" ['O]: In order to assess the correctness of this form, the possibility of attributing or substituting human's word (especially prophetic speech) with the words of God and the connection between " 'O Bani Adam" sons of Adam and "Ibn Adam" son of Adam, is discussed.
Second, the investigative of, Inquiry: in keywords such as "Rabbi" My Lord, Rabbana" our Lord; “Allahoma" O Allah, "Praise be to Allaah, praise be to Him, Praise be to your Lord, and Praise be to you and … or Glory be to God, Glory be to Who, Glory be to your Lord, Glory be to you and… and the emphasis of "Aya". To evaluate this form, keywords are examined and a comparison is made between Islamic rituals and ignorant practices. Because Wensbrough considers pre-Islamic acts of worship as a source of Qur'anic allusions in this form and believes that Islamic rituals such as "Tawaf", "Woqof", "Sacrifice" and "Hajj" are from the covenant between God and Abraham and Ishmael (AS) was taken in Mecca and it has been mixed with some foreign and distorted customs.
 Third, the narrative form: To examine this form, Wensbrough's claims about the stories and the comparison between the stories of the Qur'an and the holy books are evaluated; because he sees this form as a collection of stories that are retellings without reconstructing the stories of the Testament and have achieved some form of structural integration with the help of a limited number of rhetorical rules.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords:John Wensbrough
  • Book of Qur’anic Studies
  • Traditions
  • forms of intuition
  • Inquiry Form
  • Narrative Form
منابع
۱. قرآن کریم، ترجمه: حسین انصاریان، انتشارات اسوه، قم: ۱۳۸۳.
۲. آلتی قولاچ، طیار، المصحف الشریف المنسوب الی علی بن ابی‌طالب، بی‌نا، استانبول: ۱۴۳۲ ق.
۳. آلوسى، محمود بن عبدالله‏، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دار الکتب العلمیة، بیروت: ۱۲۷۰ ق.
۴. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة الحدیث و الأثر، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم: 1367 ش.
۵. ابن أثیر، عز الدین، الکامل فی التاریخ، دار صادر، بیروت: 1965 م.
۶. ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، دار العلم للملایین، بیروت: ۱۹۸۸.
۷. ابن‏ عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت: ۱۴۲۰ ق.
۸. ابن فارس، معجم مقاییس‌اللغه، مکتب الأعلام الاسلامی، قم: ۱۳۶۶ ش.
۹. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، دار الکتب العلمیة، بیروت: ۱۴۱۹ ق.
۱۰. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت: 1414 ق.
۱۱. ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، دار المعرفة، بیروت: بی‌تا.
۱۲. ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، دار احیاء التراث العربی، بیروت: ۱۴۲۱ ق.
۱۳. بغدادی، محمد بن حبیب، المحبر، دار آلافاق الجدیدة، بیروت: بی‌تا.
۱۴. بنت الشاطی، عایشه، مع المصطفی، دار الکتاب العربی، بیروت: ۱۳۹۲ ق.
۱۵. بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: ۱۴۱۸ ق.
۱۶. تاج، محمدرضا، نهاد حج در جاهلیت و اسلام با تکیه بر قرآن و تاریخ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم، قم: ۱۳۹۲ ش.
۱۷. تیموری، بهزاد، بررسی تطبیقی حج جاهلی و حج ابراهیمی در قرآن و حدیث، مؤسسه آموزش عالی باختر، ایلام: ۱۳۹۳ ش.
۱۸. ثعالبی، عبدالرحمان بن محمد، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، دار احیاء تراث عربی، بیروت: ۱۴۱۸ ق.
۱۹. جباری، محمدرضا، عبارت‌های جاهلی در منظر قرآن، تاریخ در آیینه پژوهش/ ۸۰-۷۰، ۱۳۸۴.
۲۰. جصاص، احمد بن على، احکام القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: ۱۴۰۵ ق.
۲۱. جوادعلی، المفصل فى تاریخ العرب قبل الإسلام، دار الساقی، بی‌جا، ۱۴۲۲ ق.
۲۲. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه، دار العلم للملایین، بیروت: 1404 ق.
۲۳. حموی، شهاب الدین ابو عبد الله یاقوت بن عبد الله، معجم البلدان، دار صادر، بیروت: ۱۴۲۰ ق.
۲۴. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالشامیة، ۱۴۱۲ ق.
۲۵. زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، دار الفکر، بیروت: ۱۴۱۴ ق.
۲۶. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، دار الکتاب العربی، بیروت: 1407 ق.
۲۷. سلطانی رنانی، محمد، بررسی و تحلیل سخنان مفسران در اعتبارسنجی قول و فعل محکی در قرآن کریم، پژوهش‌نامه تفسیر و زبان قرآن، سال ۷، شماره 13، ۱۳۹۷ ش.
۲۸. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بی‌نا، قم: ۱۴۰۴ ق.
۲۹. ______، الاتقان فی علوم القرآن، دارالکتاب العربی، بیروت: ۱۴۲۱ ق.
۳۰. طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت: 1417 ق.
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بی‌نا، بی‌جا: 1372 ش.
۳۲. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفة، بیروت: ۱۴۱۲ ق.
۳۳. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
۳۴. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، بی‌نا، تهران: ۱۳۸۰ ق.
۳۵. فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربی، بیروت: ۱۴۲۰ ق.
۳۶. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، مؤسسه دارالهجره، قم: 1409 ق.
۳۷. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، نشر دار الکتب العلمیه، بیروت: بی‌تا.
۳۸. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، تفسیر الصافی، مکتبة الصدر، تهران: ۱۴۱۵ ق.
۳۹. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ناصر خسرو، تهران: ۱۳۶۴ ش.
۴۰. قمى، على بن ابراهیم‏، تفسیر القمی‏، دار الکتاب‏، قم: 1363 ش.
۴۱. کتاب مقدس، ترجمه قدیم، انتشارات ایلام: بی‌تا.
۴۲. کلبی، هشام بن محمد، کتاب الاصنام، دار الکتب المصریة، قاهره: ۲۰۰۰ م.
۴۳. نجارزادگان، فاطمه، ارزیابی دیدگاه ونزبرو در دو فصل وحی و نشانگان نبوت در «کتاب مطالعات قرآنی»، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ۱۳۹۹ ش.
 44. Graham, William, (1980) Review of Quranic Studies, Journal of the American Oriental Society, 137-141
45. Kara, Seyfeddin, (2018) Western Scholarship and the Early History of the Qur’ān: A Short History of Qur’anic Studies in the West, Gerlach Press
46. Rippin, Andrew, (1985) “literary Analysis of Quran, tafsir, and sira: the Metodologies of John Wansbrough”, In Approaches to Islam in Religious Studies, edited by Richard c. Martin, Tuscon: The University of Arizona Press, 151-163
47. Ullendorff, Edward, (1977) Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation by John Wansbrough, Source, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 612-609
48. Wansbrough, John, (1997) Quranic studies: sources and methods of scriptural interpretation, oxford, Oxford University press
دوره 15، شماره 29
سال پانزدهم، شماره 29، پاییز و زمستان 1399ش
اسفند 1399
صفحه 203-232
  • تاریخ دریافت: 02 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 09 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 13 آذر 1399