تحلیل انتقادی دیدگاه اصلاحی جیمزبلمی درباره واژه‌های «أَبًّا» ، «لمَّا» و «جِبْتِ»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری رشته قرآن و مستشرقان،مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)،جامعه المصطفی العالمیه،افغانستان

10.22034/jqopv.2025.10355

چکیده

جیمز بلمی، از مستشرقان برجسته معاصر، با اتخاذ رویکردی اصلاحی در تحلیل واژگان قرآنی، مدعی است که برخی از واژه‌های این متن مقدس دچار تحریف یا تصحیف شده و نیازمند بازخوانی و اصلاح هستند. او در پژوهش‌های خود، به‌ویژه در مقالاتی که در مجلات زبان‌شناسی سامی منتشر کرده، برخی واژگان قرآن را مورد بازبینی قرار داده و معانی متفاوتی برای آن‌ها پیشنهاد کرده است. از جمله این واژگان، «أَبًّا»، «لَمَّا» و «جِبْتِ» هستند که بلمی با تکیه بر روش زبان‌شناسی تطبیقی و تحلیل تاریخی، آن‌ها را دارای معانی متفاوت از برداشت‌های رایج در تفاسیر اسلامی دانسته است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی-انتقادی، استدلال‌های بلمی را از سه منظر اساسی بررسی می‌کند: نخست، میزان انطباق پیشنهادهای او با قواعد زبان‌شناسی تاریخی و شواهد متنی؛ دوم، ارزیابی قرائن درون‌متنی و سیاق آیات قرآن؛ و سوم، مقایسه دیدگاه او با منابع تفسیری و لغوی کهن. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که هرچند رویکرد بلمی در برخی موارد دارای نوآوری‌های قابل توجهی است، اما تحلیل‌های او به دلایلی همچون بی‌توجهی به بستر کلی زبان عربی، نادیده گرفتن تطورات معنایی واژگان در سیر تاریخی خود، و عدم انسجام با سایر شواهد درون‌قرآنی، با کاستی‌های جدی روبه‌رو است. افزون بر این، برخی فرضیات وی مبتنی بر گمانه‌زنی‌های زبان‌شناختی است که فاقد پشتوانه متنی و مستندات تاریخی کافی هستند. نتایج پژوهش بر اهمیت دقت در تحلیل‌های زبان‌شناختی متون مقدس تأکید دارد و نشان می‌دهد که تفسیر واژگان قرآن نمی‌تواند صرفاً بر مبنای فرضیه‌های اصلاحی و بدون درنظر گرفتن چارچوب کلی زبان عربی و ساختار سیاقی آیات صورت گیرد. ازاین‌رو، نقد و بررسی دیدگاه‌های اصلاحی در حوزه زبان‌شناسی قرآنی، مستلزم توجه هم‌زمان به روش‌های زبان‌شناختی، تفسیری و تاریخی است تا از تفسیرهای نادرست و تحمیل معانی غیرمعتبر بر متن قرآن جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of James Bellamy's Reformist View on the Words “Abba”, “Lamma” and “Jibti”

نویسنده [English]

  • Mohammad Fazili
PhD Graduate in Quran and Orientalism, Imam Khomeini Educational Complex, Al-Mustafa International University, Afghanistan.
چکیده [English]

James Bellamy, one of the prominent contemporary Orientalists, adopts an emendatory approach in his analysis of Qur’anic vocabulary, claiming that certain words in this sacred text have been distorted or corrupted and thus require reinterpretation and correction. In his research—particularly in articles published in journals of Semitic linguistics—he has revisited some Qur’anic terms and proposed alternative meanings for them. Among these are the words “Abban,” “Lamma,” and “Jibt.” Drawing on comparative linguistics and historical analysis, Bellamy argues that these terms possess meanings different from those traditionally presented in Islamic exegesis. This study, employing an analytical-critical method, examines Bellamy’s arguments from three fundamental perspectives: first, the extent to which his proposals align with the principles of historical linguistics and textual evidence; second, the evaluation of internal textual indicators and the contextual flow of Qur’anic verses; and third, a comparison of his views with classical exegetical and lexical sources. The findings reveal that although Bellamy’s approach demonstrates noteworthy innovations in certain respects, his analyses suffer from serious shortcomings due to factors such as neglecting the broader framework of the Arabic language, overlooking the semantic evolution of words throughout history, and lacking coherence with other internal Qur’anic evidence. Furthermore, some of his hypotheses rest on linguistic conjectures that are unsupported by adequate textual or historical documentation. This research underscores the importance of precision in linguistic analyses of sacred texts and demonstrates that interpreting Qur’anic vocabulary cannot rely solely on emendatory hypotheses without considering the comprehensive structure of the Arabic language and the contextual coherence of the verses. Hence, critically evaluating emendatory views in Qur’anic linguistics necessitates a simultaneous attention to linguistic, exegetical, and historical methodologies to prevent misinterpretations and the imposition of unfounded meanings onto the Qur’anic text. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • James Bellamy
  • Critical Analysis
  • Lexical Emendation
  • Historical Linguistics
  • Qur’anic Exegesis
  • Abban
  • Lamma
  • Jibt
ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو. تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر). تحقیق: محمد حسین شمس‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، 1419ق.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر، 1414ق.
اندلسی، أبی‌حیان محمد بن یوسف. البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دارالفکر، 1420ق.
بستانی، فواد افرام. فرهنگ أبجدی عربی-فارسی. ترجمه: رضا مهیار. مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت^، 1330ش.
جزینی، غلامعلی و حسن رضایی هفتادر. «تحلیل انتقادی دیدگاه جیمز بلمی درباره آیه 88 سوره زخرف». دوفصلنامه علمی مطالعات قرائت قرآن، دوره 10، شماره 19، صص 118-147، 1401ش.
جعفری، یعقوب. کوثر. قم: انتشارات هجرت، 1376ش.
جمعی از مترجمان. ترجمه مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تحقیق: رضا ستوده. تهران: انتشارات فراهانی، 1360ش.
ــــــــــــــــــــــــــــ. ترجمه تفسیر جوامع الجامع. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1377ش.
جوادی آملی، عبدالله. قرآن در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء، 1381ش.
خانی، رضا و حشمت‌الله ریاضی. ترجمه بیان السعادة فی مقامات العبادة. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور، 1372ش.
خسروی حسینی، سید غلامرضا. ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. چاپ دوم. تهران: انتشارات مرتضوی، 1375ش.
دانشگاه مفید، مرکز مطالعات قرآن. معرفت قرآنی. قم: انتشارات دانشگاه مفید، 1395ش.
داورپناه، ابوالفضل. انوار العرفان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات صدر، 1375ش.
درویش، محیی‌الدین. إعراب القرآن و بیانه. چاپ چهارم. سوریه: دارالإرشاد، 1415ق.
رضایی هفتادر، حسن. «زیست‌شناخت برخی خاورشناسان و آثار آنان». قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره 9، صص 171-190، 1389ش.
سیوطی، جلال‌الدین. الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
طباطبایی، سید محمدحسین. المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1417ق.
طبرسی، فضل بن حسن. مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
طیب، سید عبدالحسین. أطیب البیان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. تهران: 1378ش.
فراهیدی، خلیل بن احمد. کتاب العین. چاپ دوم. قم: انتشارات هجرت، 1410ق.
فقهی‌زاده، عبدالهادی و حسام امامی دانالو. «مسجل؛ پیشنهادی ناصحیح و غیرعالمانه». پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 2، صص 115-128، 1393ش.
فیومی، احمد بن محمد. مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: دار الهجرة، بی‌تا.
قرشی، سید علی‌اکبر. قاموس قرآن. چاپ ششم. تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1371ش.
مجلسی، محمدباقر. بحار الأنوار. جلد 40. بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
معرفت، محمدهادی. التمهید فی علوم القرآن. قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1415ق.
ـــــــــــــــــــــــ. التفسیر الأثری الجامع. 6 جلد. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1429ق.
ـــــــــــــــــــــــ. نقد شبهات پیرامون قرآن کریم. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1385ش.
مغنیه، محمدجواد. تفسیر الکاشف. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1424ق.
مکارم شیرازی، ناصر. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب×، 1421ق.
مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
موسوی همدانی، سید محمدباقر. ترجمه تفسیر المیزان. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1374ش.
McAuliffe, Jane Dammen (General Editor). Encyclopaedia of the Qur’ān. Volume Five: Criticism in Qur’ānic Textual Studies. Leiden: Brill, 2006, pp. 238-252.
Bellamy, James A. "Some Proposed Emendations to the Text of the Koran". Journal of the American Oriental Society, 113(4), 1993, pp. 562-573.