مطالعه تطبیقی قرآن و عهدین در مورد موجودات آسمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن

10.22034/jqopv.2025.10056

چکیده

بررسی تطبیقی موضوعات مختلف میان قرآن و عهدین یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پاسخگویی به شبهۀ اقتباس قرآن از عهدین است. از سوی دیگر، مرور اشارات علمی قرآن کریم که در جریان این بررسی‌های تطبیقی آشکار می‌شود، همواره برای محققان علمی در سراسر جهان جذاب بوده و هر انسان آزاداندیش را به تفکر دربارۀ منشأ این معجزات علمی وا‌می‌دارد. در پژوهش حاضر، موضوع موجودات آسمانی در قرآن کریم و عهدین مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته و شباهت‌ها و تفاوت‌های ساختاری و محتوایی این دو کتاب در این زمینه بیان شده است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که برخی از ویژگی‌هایی که برای فرشتگان در عهدین ذکر شده‌اند، با قرآن مشابهت دارند، اما در برخی موارد نیز تفاوت‌هایی میان این دو وجود دارد. برای نمونه، برابری خداوند با فرشتگان در بسیاری از عبارات تورات دیده می‌شود، درحالی‌که آیات قرآن کریم از این تعابیر شرک‌آلود منزه‌اند. یکی از تفاوت‌های بنیادین میان قرآن و عهدین آن است که، برخلاف عهدین که در آن تنها به فرشتگان به‌عنوان موجودات آسمانی اشاره شده است، برخی آیات قرآن حاوی قرائنی‌اند (دابّة) که خبر از وجود جنبدگانی با ماهیت مادی در آسمان‌ها می‌دهد. همچنین، بر اساس بررسی‌های لغوی و تفسیری و نیز روایات مرتبط با تفسیر آیات، تعابیری مانند «من فی السماوات» و «العالَمین» بر وجود جمعیت‌های عاقل در عوالم دیگر دلالت دارند - جمعیت‌هایی که علم بشر هنوز به مصادیق آن‌ها دست نیافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the Quran and the Scriptures Regarding Celestial Beings

نویسندگان [English]

  • seyed karim khobbin khoshnazar 1
  • Azarman Sadeghi Naav 2
1 Member of the academic board and vice president of research at the Holy Quran University of Sciences and Education
2 Graduated with a master's degree in Quranic sciences
چکیده [English]

Comparative examination of topics shared between the Qur’an and the Biblical scriptures represents one of the most effective methods for addressing the claim that the Qur’an borrowed from earlier scriptures. Furthermore, exploring the Qur’an’s scientific references revealed through such comparative studies continues to captivate researchers worldwide and prompts every fair-minded individual to reflect on the origin of these miraculous insights. This study undertakes a comparative investigation of the concept of celestial beings in the Qur’an and the Bible, outlining the structural and substantive similarities and differences between these two texts. The findings show that while certain attributes ascribed to angels in the Bible resemble those found in the Qur’an, there are also notable differences. For example, the Bible often portrays God as equal to the angels, whereas the Qur’anic verses are entirely free from such polytheistic implications. A fundamental distinction is that, unlike the Bible which only mentions angels as celestial beings, certain Qur’anic verses (such as references to dabbah) contain indications of material, living creatures in the heavens. Moreover, based on linguistic, exegetical analyses and traditions interpreting these verses, expressions like “man fi al-samawat” and “al-‘alamin” suggest the existence of intelligent communities in other worlds — entities humanity has yet to encounter. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Studies
  • Qur’an and the Bible
  • Living Celestial Beings
  • Dabbah
  • Man fi al-Samawat
  • Orientalists

فهرست منابع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی. قم: دارالقرآن الکریم، 1373.
ابن‌منظور. لسان العرب. بیروت: دار بیروت، 1414.
ابن‌سیده، علی بن اسماعیل؛ نجار، محمد علی؛ و برکات، حسین- حفیان، فیصل. المحکم و المحیط الأعظم. قاهره: المنظمة العربیة للتربیة و الثقافة و العلوم، معهد المخطوطات العربیة، ج 1، 1424.
احمد بن فارس. معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر، 1404.
آسیموف، ایزاک. اکتشافات قرن بیستم: سیارات. تهران: شرکت سهامی انتشار، 1361.
بحرانی، هاشم بن سلیمان. البرهان فى تفسیر القرآن. تهران: بنیاد بعثت، 1416.
توفیقی، حسین. رازهای خنوخ. تهران: سایت بیگانگان باستانی، 1394.
جوهری، اسماعیل بن حماد. الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین، 1404.
حسینی، سید حسام الدین. نقش و جایگاه ملائکه تدبیرگر در عهدین. قم: انتشارات اسلامی، 1393.
خسروی حسینی، غلامرضا؛ و راغب اصفهانی، حسین بن محمد. ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن. تهران: مرتضوی، ج 1، 1374.
خطیب، عبدالغنی. قرآن و علم امروز. تهران: مؤسسه انتشارات عطائی، 1381.
خوب‌بین‌خوش‌نظر، سید کریم. نقد اندیشه تثلیثی دنیز ماسون بر اساس آموزه‌های قرآن. قم: دوفصلنامه قرآن‌پژوهی خاورشناسان، 1403.
خوئی، سید ابوالقاسم. البیان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، 1415.
رازی، فخرالدین محمد بن محمد. مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. مفردات ألفاظ القرآن. دمشق: دار القلم، 1412.
رضایی اصفهانی، محمد علی. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. قم: کتاب مبین، 1381.
زمخشری، جارالله محمود. الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتب العربی، 1407.
صادقی تهرانى، محمد. الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن. تهران: انتشارات فرهنگ اسلامى، ج 1، 1365.
طباطبائی، سید محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1350.
طبرسی، فضل بن حسن. مجمع البیان. تهران: ناصر خسرو، 1372.
طریحی، فخرالدین. مجمع البحرین. قم: انتشارات اسلامی، 1375.
طیب، سید عبد الحسین. اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام، 1378.
علی بن حسین زین العابدین. صحیفه سجادیه. مشهد: آستان قدس رضوی، 1386.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. القاموس المحیط. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج 1، 1420.
فیض کاشانی. الصافی فی تفسیر القرآن. تهران: مکتبة الصدر، 1373.
قرشی، سید علی اکبر. قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371.
کهن، راب. گنجینه ای از تلمود. تهران: چایخانه زیبا، 1350.
لئون دوفور، گزاویه. فرهنگ عهد جدید. تهران: انتشارات کانون یوحنای رسول، 1973.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403.
محققیان، زهرا. فرشتگان مؤنث در قرآن و کتاب مقدس: چالش‌ها و مسائل مرتبط. قم: علوم قرآن و حدیث، 1400.
محمودی، عباسعلی. ساکنان آسمان از نظر قرآن. تربت حیدریه: فیض کاشانی تربت، 1381.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد. تاج العروس من جواهر القاموس. قاهره: دار مکتبة الحیاة، ج 1، 1306.
مسترحمی، سید‌عیسی. بررسی موجودات هوشمند فرا زمینی از منظر مفسران قرآن. قم: مطالعات تفسیری، 1391.
مصطفوی، حسن. التحقیق فى کلمات القرآن الکریم. تهران: دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1430.
مک آرتور، جان. تفسیر عهدعتیق. لندن: انتشارات مسیحی، 2020.
مک دونالد، ویلیام. کتاب مقدس برای ایمانداران. نیویورک: توماس نلسون، 1955.
مکارم شیرازی، ناصر. تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374.
موریس، ریچارد. سرنوشت جهان. تهران: آسیا، 1375.
نوری همدانی، حسین. دانش عصر فضا. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج 1، 1378.
نوفل، عبد الرزاق. القرآن والعلم الحدیث. قاهره: دار الکتاب العربی، 1393.
نوفل، عبدالرزاق. قرآن بر فراز اعصار. تهران: نهضت، 1359.
هاکس، جیمز. قاموس کتاب مقدس. تهران: اساطیر، 1394.
ایوانوویچ، آلکساندر. پیدایش و انتشار حیات در عالم. تهران: دهخدا، 1351.
Ludwig Blau; & Kaufmann Kohler. ANGELOLOGY. New York: JewishEncyclopedia.
Skolnik, Fred. Encyclopaedia Judaica. New York: Macmillan, 2007.