بینامتنیت و فهم قرآن از نگاه رینولدز

تنافرد, ساره; قاسم نژاد, زهرا

doi:10.22034/jqopv.2024.9768

بینامتنیت و فهم قرآن از نگاه رینولدز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، ایران، (نویسنده مسئول)

² دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، ایران؛

10.22034/jqopv.2024.9768

چکیده

از زمان ابداع واژه بینامتنیت توسط ژولیا کریستوا تا کنون، این مفهوم دستخوش تغییرات گوناگونی شده است؛ برخی به اشتباه آن را در امتداد نقد منبع دانسته و برخی چون ژرار ژنت در گسترش و تکمیل معنای آن کوشیدهاند. در سالهای اخیر رهیافت بینامتنی بیش از پیش به حیطه تفسیر قرآن کریم ورود پیدا کرده است. از جمله افراد شاخص در این زمینه گابریل رینولدز است که به دنبال یافتن راهی برای فهم بهتر قرآن، استفاده از زیرمتن بایبلی را پیشنهاد داده است. این پژوهش با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی، نخست به شرح و تبیین انواع بینامتنیت و کاربرد آن در تفسیر قرآن پرداخته و سپس به طور خاص نظریه گابریل رینولدز را در خصوص ارتباط بینامتنی قرآن و بایبل تشریح خواهد نمود. نتایج حاصله نشان میدهد بر خلاف تصور برخی رینولدز به دنبال اثبات اقتباس قرآن از متون مقدس نیست و نوع رویکرد و نحوه استفاده او از بایبل در راستای فهم قرآن، منطبق با بینامتنیت ضمنی از دیدگاه ژنت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Intertextuality and the Understanding of the Qur’an from the Perspective of Reynolds

نویسندگان [English]

Sareh Tanafard ¹
Zahra Ghasemnejad ²

¹ . Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Iran, “Corresponding Author”

² . Associate Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Iran;

چکیده [English]

Since the coining of the term “intertextuality” by Julia Kristeva, the concept has undergone various transformations. Some mistakenly consider it an extension of source criticism, while others, such as Gérard Genette, have sought to expand and refine its meaning. In recent years, the intertextual approach has increasingly found its way into the field of Qur’anic exegesis. Among the prominent figures in this area is Gabriel Reynolds, who has proposed the use of biblical subtexts as a means to better understand the Qur’an. This study, using a descriptive-analytical method, first explains and elaborates on the types of intertextuality and their application in Qur’anic exegesis, and then specifically examines Gabriel Reynolds’ theory regarding the intertextual relationship between the Qur’an and the Bible. The results indicate that, contrary to some assumptions, Reynolds does not seek to prove that the Qur’an borrows from sacred texts. Rather, his approach and use of the Bible for understanding the Qur’an align with implicit intertextuality as defined by Genette.

کلیدواژه‌ها [English]

Intertextuality
Gabriel Reynolds
Understanding the Qur’an
Bible
Gérard Genette
Biblical Texts

مراجع

فهرست منابع
1. قرآن کریم.
2. آذر، اسماعیل؛ «تحلیلی بر نظریههای بینامتنیت ژنتی»، پژوهشهای نقد ادبی و سبکشناسی، شماره3، 1395ش.
3. آلن، گراهام؛ بینامتنیت؛ ترجمه پیام یزدانجو، چاپ اول ویراست دوم، تهران: نشرمرکز، ، 1385ش.
4. ابن‌بابویه، محمد بن علی؛ توحید؛ قم: موسسه النشر الااسلامی بجماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة، ۱۳۹۸ق.
5. ابن‌بابویه، محمد بن علی؛ عیون اخبار الرضا؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱404ق.
6. احمدی، بابک؛ ساختار و تأویل متن )نشانه شناسی و ساختارگرایی)؛ تهران: نشر مرکز، 1370ش.
7. برسلر، چارلز؛ درآمدی بر نظریهها و روشهای نقد ادبی؛ ترجمة مصطفی عابدینیفرد، ویرایش حسین پاینده. تهران: نیلوفر، 1393ش.
8. بروئل، پیرو و همکاران؛ تاریخ ادبیات فرانسه؛ ترجمة نسرین خطاب و مهوش قویمی، تهران: سمت، 1387ش.
9. پاینده، حسین؛ گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی؛ چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید،1394ش.
10. تنافرد، ساره، قاسمنژاد، زهرا؛ قرآن پژوهان و حدیثپژوهان در غرب؛ اصفهان: فرهنگستان اندیشه،1402 الف.
11. تنافرد، ساره، قاسمنژاد، زهرا؛ «نقد و ارزیابی دیدگاه گابریل رینولدز درباره واژه «رجیم» در قرآن»، قرآن پژوهی خاورشناسان، سال هجدهم، شماره 35، 1402ش.
12. تودوروف، تزوتان؛ منطق گفتوگویی میخائیل باختین؛ ترجمة داریوش کریمی. تهران: نشر مرکز، 1377ش.
13. جعفری، فاطمه، الهدادی دستجردی، زهره؛ ««بررسی مبانی بینامتنیت ژرار ژنت در رمان نوجوان عقربهای کشتی بَمبَم اثر فرهاد حسنزاده»، متن پژوهی ادبی، دوره 25 ، شماره 88، 1400ش.
14. زروانی، مجتبی، علمی، قربان، سعیدی، محمدباقر؛ «بررسی و نقد آرای گابریل رینولدز در باب کفالت حضرت مریم»، پژوهشهای قرآن و حدیث، سال چهل و نهم، شماره دوم، 1395ش.
15. ساسانی، فرهاد؛ «تأثیر روابط بینامتنی در خوانش متن»، زبان و زبان شناسی دوره اول، شماره 2، 1384ش.
16. سعیدی، مهدی؛ «زبان قصص قرآن در اندیشه آیت الله جوادی آملی با رویکرد انتقادی به نگرش کارکردگرایانه»، مطالعات تفسیر تطبیقی، سال هشتم، شماره اول، 1402ش.
17. شفیعی، سعید؛ مطالعات قرآنی معاصر در غرب؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1400ش.
18. صادق نیا، مهراب؛ سلیمانی، حسین؛ طباطبایی، سید محمدعلی؛ «بررسی تفسیر آیات مرتبط با یهودیت در المیزان»، مطالعات تفسیری، سال4، شماره13، 1392ش.
19. طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
20. عباسپور، هون، “تلمیح”، در حسن انوشه (گردآورنـده )، فرهنگنامهی ادبی فارسی: دانشنامهی ادب فارسی (2) تهران: سازمان چاپ و انتشارات، 1376ش.
21. غلامحسین زاده، غریبرضا؛ غلامپور، نگار؛ میخائیل باختین؛ تهران: زرنگار، 1387ش.
22. غلامی، سیدسجاد؛ روحی برندق، کاووس؛ حاجی خانی، علی؛ «تحلیل ارتباط بینامتنی آیه اطاعت با عمدهترین آیات امامت، ولایت و فضائل اهل بیت»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال پانزدهم، شماره 1، 1397ش.
23. غلامی، سیدسجاد و دیگران؛ «تحلیل ارتباط بینامتنی آیه تطهیر با عمدهترین آیات امامت، ولایت و فضائل اهل بیت»، جستارهای زبانی، دوره 8، شماره 5، 1396ش.
24. قائمینیا، علیرضا؛ بیولوژی نص؛ چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393ش.
25. معرفت محمدهادی؛ شبهات وردود حول القران الکریم؛ قم: موسسه التمهید، ۱۴۲۳ق.
26. نادری، فرهاد؛ نادری، سمیه؛ «کارکرد نظریة «ترامتنیت» ژنت در کشف و واکاوی تأثیرپذیری کوش‌نامه از شاهنامه»، متن شناسی ادب فارسی، دوره 10، شماره 1، 1397ش.
27. نامور مطلق، بهمن؛ «بینامتنیت ها»، نقدنامه هنر، نشر شهر، شماره 2، 1389ش.
28. نامور مطلق، بهمن؛ «ترامتنیت مطالعة روابط یک متن با متن های دیگر»، پژوهشنامة علوم انسانی، شماره 56، 1386ش.
29. نامور مطلق، بهمن؛ «باختین، گفتگومندی و چندصدایی مطالعۀ پیشابینامتنیت باختینی»، پژوهشـنامه علوم انسانی، شماره 57، 1387ش.
30. نامور مطلق، بهمن؛ بینامتنیت از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم؛ تهران: انتشارات سخن، 1395ش.
31. نامور مطلق، بهمن؛ درآمدی بر بینامتنیت، نظریهها و کاربردها؛ چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن، 1394ش.
32. نوبری، علیرضا، میرمرادی، سیدسمانه، «تحلیل انتقادی مقاله دوتایی‌های قرآنی»، دوفصلنامه علمی قرآن پژوهی خاورشناسان، سال هفدهم، شماره 32، ص119-150، 1401ش.
33. وبستر، راجر؛ پیش درآمدی بر مطالعة نظریة ادبی؛ ترجمة الهه دهنوی، تهران: روزنگار، 1382ش.
34. وصفی، محمدرضا؛ شفیعی، سیدروح الله؛ «نگرشی روشمند به جایگاه عهدین در تفسیر قرآن با تکیه بر الگوی نشانه‌شناختی بینامتنیت»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، سال دهم، شماره 2، 1392ش.
35. Alkier, Stefan; “Intertextuality” in The New Cambridge Companion to Biblical Interpretation, Cambridge University Press, 2022, pp. 110 – 128.
36. Barthes, Roland; Bruissement du langage. Paris: Seuil,
37. Barthes, Roland; L'Aventure sémiologique. Paris: Seuil. 1985.
38. Barthes, Roland. Oeuvres completes. IV. 1972-1976. Paris.Seuil. 2002.
39. Eco, Umberto; A Theory of Semiotics, Bloomington, Indiana University Press.
40. Genette, Gérard. La littérature au second degré. Paris: Seuil. 1997.
41. Kristeva, J. Word, Dialogue and Novel. In L. S. Roudiez (Ed.), Desire in Language: A Semiotic Approach to Literature and Art (pp. 64-91). New York, NY: Colombia University Press. 1980.
42. Neuwirth, A. “Einige Bemerkungen zum besonderen sprachlichen und literarischen Charakter des Koran.” Deutscher Orientalistentag 1975. Wiesbaden: Steiner, 1977, 736 – 9. Trans.: “Some remarks on the special linguistic and literary character of the Qur’an.”
43. Piegay-Gros, Nathalie; Introduction à l'intertextualité. Paris: Dunod. 1996.
44. Rabau, Sophie; L'intertextualité. Paris: Flammarion.
45. Reynolds, Gabriel Said; “Reading the Qur'an Through the Bible”. In First Things Journal. 2009.
46. Reynolds, Gabriel Said; The Qur'an and its Biblical Subtext, Routledge, 2010.
47. Reynolds, Gabriel Said; “Noah's Lost Son in the Qurʾān”, Arabica, 64, 129-148, 2017.
48. Volli, Ugo; Semiotik; Eine Einführung in ihre Grundbegriffe. Tubingen. A. Francke Verlag. 2000.