بررسی انتقادی ساختار و محتوای مدخل «رجعت» در دائرة‌المعارف اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی علامه حسن زاده آملی (ره)، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسنده مسئول)

2 . دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی علامه حسن زاده آملی (ره)، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

10.22034/jqopv.2024.9435

چکیده

رجعت به‌معنای زنده‌شدن برخی از مردگان در زمان ظهور امام زمانf از اعتقادات ضروری شیعیان است. هرچند مستشرقان به بررسی اعتقادات متنوعی از شیعیان دست یازیدند؛ اما دربارۀ رجعت پژوهش فراوانی از ایشان در دسترس نیست. مقاله انگلیسی «Radja» نوشتۀ اتان کولبرگ در دائرة‌‌المعارف اسلام لیدن (The Encyclopaedia of Islam) از معدود نوشته‌های مستقل و قابل‌توجه از مستشرقان در این باره است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی - تحلیلی، مدخل مذکور را به نقد نشسته است. نتیجه پژوهش شماری از کاستی‌های این مقاله را نمایان کرد که مهمترین آن عبارت‌اند از: ارائه نکردن معنای لغوی و اصطلاحی رجعت، خلط دو اصطلاح رافضی و شیعه، نبود تتبع در ارائۀ آیات مرتبط با رجعت، نبود ارجاع درون‌متنی کامل، کاستی در ارائۀ معنای رایج رجعت در شیعه و نداشتن مراجعۀ کافی به منابع کلامی و نیز منابع اصیل شیعی دربارۀ رجعت. نتیجه مقاله حاضر در مطالعات استشراق معاصر کاربرد دارد همچنان که در عرصۀ مطالعات قرآن و کلامی شیعی قابل‌استفاده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of the Structure and Content of the Entry “Raj’a” in the Encyclopaedia of Islam

نویسندگان [English]

  • Mohsen Nouraei 1
  • Seyyede Farnaz Ettehad 2
1 Associate Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Mazandaran University, Babolsar, Iran
2 PhD Student of Quranic Sciences, University of Mazandaran
چکیده [English]

Raj’a, referring to the resurrection of certain deceased individuals during the arrival of Imam Mahdi (a.s.), constitutes a core belief within Shi’a Islam. Despite the attention given to various Shi’a doctrines by Orientalists, scholarly research on the concept of Raj’a remains limited. Etan Kohlberg’s article “Radja” in the Encyclopaedia of Islam published by Leiden represents one of the few independent works by Orientalists addressing this topic. This descriptive-analytical study offers a critique of the aforementioned entry. The findings from this research reveal multiple deficiencies in the article, including: the absence of definitions for both the literal and terminological meanings of Raj’a, the conflation of the terms “Rafidi” and “Shi’a,” an insufficient exploration of Quranic verses pertaining to Raj’a, incomplete in-text citations, inadequacies in conveying the prevalent understanding of Raj’a within Shi’a thought, and a lack of engagement with both theological and primary Shi’a sources concerning Raj’a. The results of this study are applicable in contemporary Orientalism studies as well as in Quranic and Shi’a theological studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Raj’a
  • Etan Kohlberg
  • Encyclopaedia of Islam
  • Shi’a and Rafidi
  • Theology

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، قم: المصطفی، چاپ دوم، 1388.
  2. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، الاعتقادات فی دین الامامیه، قم: کنگره شیخ مفید، 1414ق.
  3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، کمال الدین و تمام النعمة، قم، مسجد مقدس جمکران، 1389.
  4. ابن‌براج، عبدالعزیز بن عزیز، جواهر الفقه، قم: جامعه مدرسین، 1411ق.
  5. ابن‌اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1364ش.
  6. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارالفکر، 1388ش.
  7. افضلی، محمدعلی، بررسی مدخل "غلوّ" در دانشنامۀ قرآن الیور لیمن، دوفصلنامه علمی قرآن‌‌پژوهی خاورشناسان، سال پانزدهم، شماره 29، 1399ش.
  8. اللهی‌ظهیر، احسان، الشیعة و السنّة، لاهور: ادارۀ ترجمه السنة، 1396ش.
  9. بهشتی‌‌مهر، احمد، متکلمان شیعی و گسترش علم کلام در دائرةالمعارف قرآن لیدن، دوفصلنامه قرآن‌‌پژوهی خاورشناسان، سال دوازدهم، شمارۀ 23، 1396ش.
  10. تبریزی، میرزا جواد، صراط النجاة، قم: دفتر نشر برگزیده، 1416ق.
  11. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین، 1407ق.
  12. حرّ عاملی، محمد بن حسن، الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعه، قم: چاپخانه علمیه، بی‌‌تا.
  13. حلّی، حسن بن سلیمان، مختصر البصائر الدرجات، تحقیق: مشتاق مظفر، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1421ق.
  14. راغب‌اصفهانی، ابوالقاسم، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالمعرفه، 1404ق.
  15. سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1415ق.
  16. سیوطی، جلال الدین، الجامع الصغیر، بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‌‌تا.
  17. شبّر، سید عبداللّه، حق الیقین فی معرفة اصول الدین، منشورات الاعلمی، 1352ش.
  18. صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1386ش.
  19. ضمیری، محمدرضا، رجعت یا بازگشت به جهان، تهران: نشر موعود، 1378ش.
  20. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، 1417ق.
  21. طبرسی، فضل‌بن‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه للطباعة و النشر، 1406ق.
  22. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیا التراث العربی، 1409ق.
  23. طیب، سید عبدالحسین، الکلم الطیّب، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1352ش.
  24. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1408ق.
  25. عکبری، محمد بن محمد، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، دانشگاه تهران، 1372ش.
  26. علم‌‌الهدی، علی بن الحسین، رسائل شریف مرتضی، دارالقرآن، 1405ق.
  27. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380ش.
  28. کاظمی، سیّدعلی، بررسی و نقد دیدگاه ویلفرد مادلونگ دربارۀ جهان پس از مهدیf، مطالعات مهدوی، شمارۀ 54، 1400ش.
  29. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت: دار احیا التراث، 1403ق.
  30. مظفر، محمدرضا، عقائد الامامیه، مکتبة الثقافة الاسلامیة، بی‌‌تا.
  31. موسوی گیلانی، سیّدرضی، جباری، حسین علی، تحلیل انتقدی غیبت و رجعت در اندیشۀ برنارد لوئیس، فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی انتظار موعود، شمارۀ 70، 1399ش.
  32. Amir-Moezzi, Mohammad Ali. The Divine Guide in Early Shi ‘ism, trans. David Streight. Albany: State University of New York Press, 1994.
  33. Amir-Moezzi, Mohammad Ali. Raj’a. In: Encyclopedia Iranica, 2005. Available at http://iranica.com
  34. Arnaldez, Roger, "Maʾad", E12, Vol.5, p. 894-892, Leiden, Brill, 2002.
  35. Gardet, Louis, "Kiyama", E12, Vol.3, p.235-238, Leiden, Brill, 1986.
  36. https://clisel.com
  37. Inloes, Amina, Authentication Of Hadith On The Raj‘ah, Under the supervision of Prof. M. S. Bahmanpour A M.A. dissertation submitted to the Islamic College in collaboration with Middlesex University in accordance with the requirements of the degree of MA in Islamic Studies in the Faculty of the School of Arts, 2009. http://Al-Islam.org
  38. Kohlberg, Etan, “RADJ′A”, Encyclopedia of Islam, Volume XI, The Netherlands: Leiden, Brill, page 371-373, 1995.
  39. Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein. Islamic Messianism: The Idea of the Mahdi in Twelver Shi’ism. Albany: State University of New York Press, 1981.

Schimmel, Anne-Marie. Deciphering the Signs of God: A Phenomenological Approach to Islam. New York: State University of New York, 1994.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 مهر 1402
  • تاریخ بازنگری: 25 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار