تحلیل انتقادی دیدگاه مونتگومری وات درباره خوانش اسطوره‌ای قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، قم، ایران

10.22034/jqopv.2025.19276.1397

چکیده

اسطوره در قرآن و اسطوره‌انگاری گزاره‌ها و مفاهیم قرآنی از جمله مباحثی است که خاورشناسان با رویکردها و روش‌های گوناگون به آن توجه کرده‌اند. ویلیام مونتگمری وات از اسلام‌پژوهانی است که به بررسی انگاره‌ها و گزاره‌های قرآنی پرداخته و می‌کوشد این گزاره‌ها را با خوانشی اسطوره‌ای تبیین کند. وی از توصیف و تبیین حقیقت دین و گزاره‌های آن به زبان ثانوی، به اسطوره تعبیر می‌کند و معیار واقعی بودن آنها را اثرگذاری بر زندگی باورمندان می‌داند. او با تکیه بر اصول روش‌شناختی رویکرد پدیدارشناسی به بررسی این موضوع پرداخته است. خودمختاری یا استقلال امر قدسی و بهره‌گیری از روش تاریخی و تجربی از جمله اصول روش‌شناختی این رویکرد است. این مقاله می‌کوشد با توجه به اصول یادشده، دیدگاه وات دربارۀ اسطوره در قرآن را بررسی و به‌صورت مطالعۀ موردی ارزیابی کند. موضوعاتی که این مقاله به نقد و بررسی آنها می‌پردازد عبارتند از: 1. زبان نمادین و تصویری؛ 2. ارائۀ معیاری متفاوت برای سنجش واقعی‌بودن یک گزاره که از آن به ثمرات دین تعبیر شده است؛ 3. ارائۀ تعریفی متفاوت از وحی و وحیانی بودن قرآن که به آمیخته شدن آن با بافت و تجربیات پیامبر می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of William Montgomery Watt’s View on the Mythical Reading of the Qur’an

نویسنده [English]

  • Seyyed Hamed Alizadeh Moosavi
. Assistant Professor, Institute for Research in Islamic Sciences and Culture, Research Center for Quranic Culture and Teachings, Qom, Iran;
چکیده [English]

The concept of myth in the Qur’an and the mythologization of Qur’anic propositions and concepts are among the topics that Orientalists have addressed using various approaches and methods. William Montgomery Watt is one such Islamic scholar who has examined Qur’anic ideas and propositions, seeking to explain them through a mythical reading. He interprets the description and explanation of the truth of religion and its propositions in secondary language as myth, considering their impact on the lives of believers as the criterion for their reality. Watt relies on the methodological principles of the phenomenological approach to investigate this topic. These principles include the autonomy or independence of the sacred and the use of historical and empirical methods. This article aims to evaluate Watt’s view on myth in the Qur’an, considering these principles, through a case study. The topics critiqued and examined in this article include: 1. Symbolic and figurative language; 2. Proposing a different criterion for assessing the reality of a proposition, interpreted as the fruits of religion; 3. Offering a different definition of revelation and the revelatory nature of the Qur’an, leading to its blending with the context and experiences of the Prophet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • myth
  • William Montgomery Watt
  • phenomenology
  • the Idea of the Holy
  • history
  1. قرآن کریم.
  2. امین، محمدرضا و واعظی، احمد، «واقع نمایی گزاره‌های خبری قرآن: نحوه اثبات و ادله»، قرآن شناخت، 1395، شماره 17: صص 43-66.
  3. آرمسترانگ، کارن، تاریخ مختصر اسطوره، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز، 1390.
  4. پالس، دانیل، هفت نظریه در باب دین، ترجمه محمد عزیز بختیاری، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382.
  5. پیترسون، مایکل و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و دیگران، تهران: طرح نو، 1376.
  6. دلاشو، م. لوفلر، «زبان رمزی افسانه‌ها»، مترجم: جلال ستاری، تهران: توس، 1386.
  7. ساجدی، ابوالفضل، 1381، «واقع نمایی گزاره های قرآنی»، قبسات، شماره 25.
  8. سعیدی روشن، محمد باقر، زبان قرآن و مسائل آن، ویراست دوم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.
  9. صدوق، محمد بن ‌علی، عیون اخبار الرضا، تهران: نشر جهان، 1387.
  10. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات اسماعیلیان، 1372.
  11. طباطبائی، محمد حسین، رسائل توحیدی، ترجمه علی شیروانی هرندی، تهران: انتشارات الزهراء، 1370.
  12. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415.
  13. علیزاده موسوی، سید حامد، رابطه قرآن و کتاب مقدس: بررسی دیدگاه آنجلیکا نویورت، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1399.
  14. معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1428.
  15. مونتگمری وات، ویلیام، برخورد آرای مسلمانان و مسیحیان: تفاهمات و سوء تفاهمات، ترجمه محمد حسین آریا، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1373.
  16. ------- اسلام و مسیحیت در عصر حاضر، ترجمه خلیل قنبری، قم، بی‌نا، 1389.
  17. ------- محمد، پیامبر و سیاستمدار، ترجمه اسماعیل والی زاده، تهران، بی‌نا، 1344.
  18. واحد دوست، مهوش، رویکردهای علمی به اسطوره شناسی، چاپ سوم، تهران: سروش، 1399.
  19. الیاده، میرچا، اسطوره بازگشت جاودانه: مقدمه بر فلسفه ای از تاریخ، ترجمه بهمن سرکاراتی، تبریز: انتشارات نیما، 1365.
  20. الیاده، میرچا، دین پژوهی، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1375.
  21. یونگ، کارل گوستاو، انسان و سمبولهایش، مترجم: ابوطالب صارمی، تهران: امیرکبیر، 1352.
  22. زمانی، محمد حسن و دیگران، بررسی دیدگاه شرق شناسان درباره اسطوره انگاری گزاره‌های تاریخی قرآن، دو فصلنامه قرآن پژوهی خاورشناسان، شماره 7، 1388.
  23. محمدی، محمدحسین و دیگران، نقد مقاله «اسطوره‌ها و قصه‌ها در قرآن EQ»، دو فصلنامه قرآن پژوهی خاورشناسان، شماره 29، 1399.
  24. میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه: حسین توفیقی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اول، 1377.
  25. Armstrong, Karen, A Short History of Myth, UK, Canongate, 2005.
  26. Eliade, Mircea, The Encyclopedia of Religion, New York: Macmillan, 1987.
  27. Smith, David Woodruff, "Phenomenology", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed. <https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/phenomenology/>.
  28. Alizadeh Mousavi, S. H. (2024). A Critical Study of Armstrong's View on Myth in the Qurʾān with an Emphasis on the Phenomenological Approach, A Research Journal on Qur’anic Knowledge, 15(56), 89-112. DOI: 10.22054/rjqk.2024.77554.2924
  29. Watt, William Montgomery (1984). Islam and Christianity Today: A Contribution to Dialogue, Routledge.
  30. ------- Muhammad, Prophet and Statesman, Oxford: Oxford University Press, 1961.
  31. ------- Bell’s Introduction to the Quran, Edinburgh, at the University Press, 1977.

------- Muhammad at Mecca, Oxford: Clarendon Press, 1953.